Hormone receptor-pozitif, human epidermal growth factor receptor 2-negatif (HR+/HER2-) erken evre meme kanseri, premenopozal kadınlarda sıkça görülen ve yönetimi özen gerektiren bir tümör alt grubudur. Estrojen etkisine bağlı olarak gelişen bu tümörlerde, yumurtalık fonksiyonlarının baskılanması (ovarian function suppression – OFS) tedavi stratejilerine eklenerek nüks riskinin azaltılması amaçlanmaktadır. Ancak, OFS; yan etkileri, yaşam kalitesine etkileri ve maliyetler göz önüne alındığında, her hastada gerekip gerekmediğinin belirlenmesi klinik açıdan zorlu bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu noktada, premenopozal kadınlarda HR+/HER2- erken evre meme kanserinde OFS uygulanacak hastaların seçilmesine yönelik yeni ve geçerli bir model işaret etmektedir.
Son dönemde BMC Cancer’da yayımlanan, Çin merkezli 42’den fazla meme kanser merkezinin iş birliğiyle yürütülen çok merkezli retrospektif araştırma, adjuvan OFS kararlarının yönlendirilmesinde “bileşik rekürrens riski skoru” (Composite Recurrence Risk Score – CR-score) modelinin geçerliliğini ortaya koydu. 2013-2021 yılları arasında toplanan gerçek dünya verileri ile desteklenen bu çalışma, SOFT ve TEXT klinik deneylerinin ışığında geliştirilen CR-score modelinin, kontrollü klinik araştırmalar dışındaki hasta topluluklarında da yüksek öngörücü güce sahip olduğunu göstermesi bakımından önem taşıyor. Böylece, karmaşık tümör biyolojisi ve hasta özelliklerine dayalı, bireyselleştirilmiş tedavi kararlarını destekleyecek bir klinik araç olma potansiyeli kazandı.
SOFT ve TEXT klinik deneyleri, OFS tedavisinin her hastada aynı faydayı sağlamadığını, risk gruplarına göre farklılık gösterdiğini ortaya koymuştu. Ancak bu deneylerin sonuçlarını bütün hasta popülasyonlarına genellemek güç olduğundan, CR-score modeli alt grup varyasyonlarını değerlendirmeyi amaçladı. Model, hasta ve tümörle ilgili parametrelerin bir arada değerlendirildiği, kesintisiz risk tahminine olanak veren istatistiksel yöntemlerle desteklenerek oluşturuldu. Araştırmada alt grup tedavi etkisi şekil grafiği (subgroup treatment effect pattern plot – STEPP) yöntemi kullanılarak heterojenizasyon yönetildi.
Real-world yani gerçek yaşam verileriyle validasyonu hedefleyen çalışma, hasta seçiminde homojenliği korumak amacıyla sadece premenopozal HR+/HER2- erken evre meme kanserli kadınları inceledi. Böylece, OFS tedavisinin tartışmalı olduğu ve en çok yarar sağlanması beklenen klinik popülasyona odaklanıldı. Verilerin çok merkezli olması, Çin’den geniş coğrafi ve klinik yelpazeyi temsil etmesi ayrıca modelin evrensellik potansiyelini güçlendirdi.
Çalışmada, CR-score ile nüks riski arasındaki ilişkideki doğrusal olmayan eğilimleri analiz etmek için sınırlı kübik spline (restricted cubic splines – RCS) yöntemi kullanıldı. Bu yaklaşım, risk skorundaki küçük artışların bile nüks tehlikesinde anlamlı değişikliklere yol açtığını gösterdi. Böylece, yara dokusundaki veya tüberküllerdeki mikro değişiklikler gibi klinik önem taşıyan alt detaylar bile skorlamaya yansıyarak risk tahminini hassaslaştırdı.
Çalışmanın retrospektif doğası ve seçim yanlılığı sorunlarını minimize etmek için, OFS alan ve almayan hasta gruplarındaki temel özelliklerin dengelenmesinde propensity score matching (PSM) yöntemi tercih edildi. Bu sayede, karşılaştırılan gruplar arasındaki doğal farklılıkların sonuçlar üzerindeki etkisi azaltılarak, OFS’nin etkisi objektif olarak değerlendirildi. PSM sonrası yapılan Kaplan-Meier analizlerinde, özellikle yüksek CR-score olan hastalarda OFS tedavisinin hastalıksız sağkalımda (disease-free survival – DFS) anlamlı iyileşme sağladığı gözlemlendi.
Önemli bir bulgu olarak, CR-score ile nüks risk oranı (hazard ratio) arasındaki pozitif korelasyonun doğruluğu teyit edildi. OFS yapılan hastaların %88’i CR-score eşik değeri olan 1.42’nin üzerinde değerlendirildi ve yüksek risk grubundaki hastalar, OFS ile %43-44 oranında nüks riskinde azalma yaşadı. Bu durum, CR-score’un sadece prognostik değil aynı zamanda prediktif bir araç olarak da kullanılabilirliğinin altını çizdi.
Yaş faktörüne göre alt analizler, 35 yaşın altındaki hastaların OFS’den daha fazla fayda gördüğünü belirtti. Genç premenopozal kadınlar, daha agresif tümör biyolojisi ve daha kötü genellikle prognoz ile ilişkilendirildiğinden, bu alt grubun tedavisinin kişiselleştirilmesi büyük önem arz ediyor. CR-score’un bu heterojenliğe duyarlılığı, tedavi algoritmalarına yaş ve risk skoru entegrasyonunun gerekliliğini ortaya koydu.
Kemoterapi alan hastalarda da CR-score’un etkinliği doğrulandı. Tümör gradı, ER ve PR ekspresyon düzeyleri ile lenf nodu tutulumlarının etkisi istatistiksel olarak kontrol edilirken, yüksek riskli hastalarda OFS uygulananlar belirgin DFS iyileşmeleri gösterdi. Bu çok boyutlu validasyon, CR-score’un kompleks klinik senaryolarda da güvenilir bir yol gösterici olduğunu kanıtladı.
Ancak, ilginç ve klinik açıdan önemli bir alt grup olarak, ER ekspresyonu %50’nin altında olan yüksek riskli hastaların OFS’den beklenen faydayı sağlayamadığı ortaya çıktı. Bu, düşük ER düzeylerinin hormon temelli tedavilerin etkinliğini sınırladığı ve böyle durumlarda alternatif veya tamamlayıcı tedavi stratejilerinin araştırılması gerektiği mesajını veriyor. CR-score’un bu biyolojik sınırlılıklarının farkında olunması tedavi planlamasında ilave biyobelirteçlere olan ihtiyacı da gündeme taşıyor.
Bu araştırmanın klinik pratiğe yansımaları oldukça anlamlıdır. CR-score ile nüks riskinin objektif sayısal olarak ölçülmesi, düşük riskli hastalarda gereksiz OFS uygulamasını önleyerek yan etkilerden ve yaşam kalitesi bozulmasından kaçınmaya imkân sağlayacak. Yüksek riskli hastalarda ise OFS’nin faydaları bilimsel temelli olarak kanıtlanmış olacak ve rejimlere aktif şekilde entegre edilecek. Böylece, tedavi kararlarında standardizasyon ve kişiselleştirme dengesi kurulmuş olacak.
Söz konusu çalışmanın gerçek yaşam verileri üzerinden yürütülmesi, modelin farklı coğrafi ve klinik ortamlarda da geçerli olduğunu ortaya koydu. Bu durum, CR-score’un uluslararası düzeyde benimsenmesine ve klinik protokollerde yer bulmasına zemin hazırlayabilir. Aynı zamanda homojen olmayan hasta gruplarını karşılaştırmak için kullanılabilecek güçlü bir risk değerlendirme aracı olarak bilimsel araştırmalara kaynaklık edecektir.
Geleceğe bakıldığında, bu retrospektif bulguların ileriye dönük, prospektif klinik çalışmalarla desteklenmesi önerilmektedir. Genomik verilerin katılımı, klinik-biolojik temelli farklılıkların daha özelleştirilmiş şekilde modellenmesini sağlayabilir. Ayrıca, uzun vadeli sağlık sonuçları, genel sağkalım ve hasta bildirimli yaşam kalitesi değerlendirmeleri, OFS tedavisinin çok yönlü etkilerini daha iyi anlamaya yardım edecektir. Böylece, tedavideki kişiselleştirme daha da derinleşecek ve multidisipliner yaklaşımlar gelişecektir.
Tıp alanında precision oncology (hedefe yönelik, bireyselleştirilmiş onkoloji) yaklaşımının önemi giderek artarken, CR-score modeli bu anlayışın pratikteki önemli bir yansımasıdır. Klinik deney verilerinin gerçek dünya klinik uygulamalarına başarılı şekilde aktarılmasının somut bir örneğidir. Onkologlara, hastalarına en uygun tedaviyi sunabilme konusunda güçlü bir rehberlik sağlamaktadır.
Özetle, bu çok merkezli retrospektif çalışmanın sonuçları, premenopozal HR+/HER2- erken evre meme kanserinde OFS kararlarında CR-score kullanımı için sağlam kanıtlar sunuyor. Kişiye özel tedavi perspektifini güçlendiren bu model, sağkalımı artırmak ve yan etkileri azaltmak amacıyla onkoloji pratiğine entegre edilebilir. Sonuç olarak, hastalar ve hekimler için güvenilir, bilimsel ve pratik bir çözüm olarak umut vaad etmektedir.
—
Araştırma Konusu: Premenopozal kadınlarda hormon reseptör-pozitif, HER2-negatif erken evre meme kanserinde adjuvan yumurtalık fonksiyon baskılama (OFS) tedavisinin uygulanmasında bileşik rekürrens riski skorunun (CR-score) klinik olarak geçerliliği.
Makale Başlığı: Adjuvan ovarian function suppression in premenopausal women with hormone receptor-positive, human epidermal growth factor receptor 2–negative early breast cancer: a multi-center retrospective study.
Web References: https://doi.org/10.1186/s12885-025-14120-0
Doi Referans: 10.1186/s12885-025-14120-0
Resim Credits: Scienmag.com
Anahtar Kelimeler: klinik karar alma, bileşik rekürrens riski skoru, estrogen kaynaklı tümör nüksü, HER2-negatif erken evre meme kanseri, hormon reseptör pozitif meme kanseri, hasta sağkalımı, yumurtalık fonksiyon baskılama, hasta stratifikasyonu, kişiselleştirilmiş adjuvan tedavi, premenopozal kadınlarda meme kanseri, SOFT ve TEXT klinik deneyleri, alt grup tedavi etkisi analizi.
