Son yıllarda genç erişkinlerde görülen kriptogenik iskemi kaynaklı inme vakalarının araştırılması, inme risk faktörleri literatürüne yeni bir bakış açısı kazandırdı. 50 yaş altı, nedeni tam olarak anlaşılamayan bu inme türünde, klasik hipertansiyon, diyabet gibi geleneksel nedenlerin yanında daha az bilinen risk faktörleri önemli rol oynayabilir. Yakın zamanda Avrupa merkezli çok merkezli SECRETO çalışmasından elde edilen yeni veriler, özellikle patent foramen ovale (PFO) taşıyan gençlerde migrenle birlikte kanser, karaciğer hastalıkları gibi nontradisyonel faktörlerin inme riskini belirgin biçimde artırdığını ortaya koydu. Bu bulgular, genç erişkinlerde kriptogenik inmeye yaklaşımda kapsamlı risk değerlendirmesinin gerekliliğini vurguluyor.
Patent foramen ovale, doğumdan sonra kapanması gereken kalbin üst odacıkları arasındaki küçük deliğin %25 vakada açık kalması durumudur. Bu anatomik durum çoğunlukla herhangi bir belirti vermezken, kriptogenik inmelerle olan ilişkisi uzun zamandır araştırılmaktadır. PFO’nun neden olduğu sağdan sola atım (shunt) yoluyla embolilerin beyine ulaşması, bu bağlantıyı klinik olarak anlamlı hale getirir. SECRETO çalışması, PFO varlığı ve yokluğu ile inme risk faktörlerinin birebir karşılaştırmasını yaparak kalp anomalisi varlığında hangi faktörlerin öne çıktığını detaylandırdı.
Araştırmada 18–49 yaş arası toplam 1000’den fazla kişi analiz edildi; yarısından fazlası inme geçirmiş, diğer yarısı ise karşılaştırma grubu olarak değerlendirildi. Yaş ortalaması 41 olup katılımcıların neredeyse yarısı kadındı. Çalışmada hipertansiyon, sigara, obezite gibi 12 geleneksel ve migrenli aura, kronik karaciğer hastalığı, venöz tromboembolizm, malignite gibi 10 nontradisyonel risk faktörü incelendi. Ayrıca kadınlara özgü gebelik komplikasyonları gibi 5 ek risk faktörü de çalışmaya dahil edildi.
Çalışmanın en dikkat çekici sonucu, PFO taşıyanlarda nontradisyonel risk faktörlerin ön plana çıkması oldu. PFO’lu bireylerde klasik risk faktörlerinin inme riskini sadece %18 oranında artırdığı görülürken, nontradisyonel faktörlerin riski iki katından fazla yükselttiği saptandı. Buna karşın PFO bulunmayanlarda geleneksel riskler %65 oranında baskınken, nontradisyonel faktörlerin payı %27’de kaldı. Bu durum tedavi protokollerinin PFO varlığına göre farklılaştırılması gerektiğine işaret ediyor.
Migrenle birlikte aura belirtileri genç yaşta kriptogenik inmelerin en güçlü nontradisyonel risk faktörü olarak öne çıktı. PFO varlığında bu etkenin toplam inme riskine katkısı %50’ye yaklaşırken, kalp defekti olmayanlarda bu oran daha düşük kaldı. Sağdan sola embol akışı teorisiyle uyumlu bu bulgu, migren hastalarında PFO’nun inme riskini mekanik olarak nasıl artırdığını netleştiriyor. Bu nedenle migrenle birlikte aura yaşayan genç hastalarda PFO taraması önem kazanıyor.
Kadınlara özgü risklerin etkisi araştırmada fazlaca dikkat çekti. Gebelik komplikasyonları ve gestasyonel diyabet gibi çeşitlendirilmiş kadın riskleri, diğer faktörlerden bağımsız olarak inme olasılığını %70 oranında artırdı. Bu bulgu genç kadınlarda hormonal ve fizyolojik durumların inme patogenezindeki rolünü güçlendiriyor. Klinik pratikte kadınlarda detaylı üreme öyküsü sorgulanması ve risk yönetimi kritik hale geliyor.
Klasik damar risk faktörleri PFO bulunmayanlarda hala yüksek bir risk oluşturuyor. Bu grupta hipertansiyon, sigara, obezite gibi faktörler her ilave eklenişte %41 oranında inme riskini artırıyor. Ancak PFO varlığında bu etkilerin zayıflaması, risk değerlendirme modellerinin homojen olmadığına işaret ediyor. Dolayısıyla gençlerde inme profilini belirlerken kalp anomalilerinin göz önüne alınması gerekiyor.
Çalışmanın tasarımı retrospektif olması ve bilgilerde öz bildirim yöntemi kullanılması bazı kısıtlamalar içeriyor. Migren ve diğer hastalıkların tanı ve raporlanmasındaki olası yanlılıklar riski etkileyebiliyor. Ayrıca katılımcıların %95’inin Avrupa kökenli olması, sonuçların diğer etnik gruplara genellenmesini kısıtlıyor. Bu nedenle farklı demografik gruplarda prospektif çalışmalarla bulguların doğrulanması bekleniyor.
Araştırmanın getirdiği yenilik, özellikle PFO pozitif genç erişkinlerde migren ve atipik risk faktörlerinin inme profilindeki öncülüğünü ortaya koymasıdır. Bu durum; nörolog, kardiyolog ve birincil sağlık personelinin ortak çalışmasını zorunlu kılarak, daha kapsamlı bir elektronik sağlık takip sistemi ve hasta bazlı risk modellemesi gerektirir. Böylece, PFO gibi anormaliyete sahip bireylerde migren ve diğer nontradisyonel faktörlere yönelik erken müdahaleler mümkün olabilir.
Son yıllarda inme önleme programlarının temelinde klasik risk faktörlerinin yönetimi yer alırken, SECRETO gibi kapsamlı çalışmalar bu paradigmayı değiştirmeye aday. Migrenle aura ve PFO birlikteliğinin embolik inme mekanizması üzerindeki etkisi, hastaların bireysel bazda risklerine uyarlanmış tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesini teşvik ediyor. Perkütan PFO kapanması gibi teknolojik girişimler bu çerçevede daha etkin kullanılabilir.
Bu araştırma, gençlerde görülmekte olan kriptogenik inme modelinin heterojen yapısını anlamada önemli bir temel sunuyor. Nontradisyonel faktörlere yönelik daha fazla bilimsel ilgi ve klinik uygulama alanı açılmasıyla inme insidansının azaltılması hedeflenmektedir. Patofizyolojik mekanizmaların daha iyi anlaşılması, gelecekte bu faktörleri hedef alan yeni farmakolojik ve cerrahi seçeneklerin geliştirilmesine olanak sağlayabilir.
Sonuç olarak, SECRETO çalışması genç yaşta kriptogenik inme riskinin yalnızca geleneksel damar risklerine ba-lı olmadığını, PFO varlığında nontradisyonel ve kadınlara özgü risklerin ön plana çıktığını ortaya koymuştur. Bu, klinisyenlere ve sağlık politikacılarına hasta bazında risk faktörü değerlendirmesi yapma ve kişiselleştirilmiş inme önleyici stratejiler geliştirme çağrısıdır. Geniş kapsamlı araştırmalarla bu bulgular desteklenip tedavi protokolleri optimize edilmelidir.
—
Araştırma Konusu:
Kriptogenik iskemik inme risk faktörleri, genç erişkinlerde patent foramen ovale ile ilişkisi
Makale Başlığı:
Burden of Modifiable Risk Factors in Young-Onset Cryptogenic Ischemic Stroke by High-Risk Patent Foramen Ovale
Haberin Yayın Tarihi:
17 Nisan 2025
Web References:
https://www.stroke.org/en/about-stroke/types-of-stroke/ischemic-stroke-clots
https://www.stroke.org/en/about-stroke/types-of-stroke/cryptogenic-stroke
https://www.heart.org/en/health-topics/congenital-heart-defects/about-congenital-heart-defects/patent-foramen-ovale-pfo
https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/STROKEAHA.124.049855
Doi Referans:
10.1161/STROKEAHA.124.049855
Anahtar Kelimeler:
Kriptogenik inme, patent foramen ovale, migrenle aura, iskemik inme, genç erişkin, inme risk faktörleri, nontradisyonel riskler, kadınlara özgü riskler, inme önleme, kardiyovasküler anomaliler, inme epidemiyolojisi
