Hepatosellüler karsinom (HCC), hem dünya genelinde hem de özellikle kanser morbiditesi ve mortalitesinin en yüksek olduğu ülkelerden biri olan Mısır’da onkoloji alanında zorlu bir mücadele alanı olmaya devam etmektedir. Erken teşhis ve hastalık seyrinin öngörülmesi, hastaların yaşam kalitesinin artırılması ve tedavi başarısının yükseltilmesi açısından kritik önem taşımaktadır. Bu doğrultuda son yıllarda, invaziv olmayan ve kolay erişilebilir biyobelirteçlerin keşfi konusu, HCC yönetiminde yeni ufuklar açmaktadır. Journal Gene Expression’da yayımlanan son bir çalışma, serum kökenli bir circular RNA (circRNA) türü olan hsa_circ_101555’in HCC’de hem tanısal hem de prognostik bir biyobelirteç olarak kullanılabileceğine dair çarpıcı veriler sunmaktadır.
CircRNA’lar, 5’ kap ve 3’ poliadenil kuyruklardan yoksun, kovalent olarak kapalı döngü yapıya sahip endojen non-kodlayıcı RNA’lar olarak tanımlanır. Bu yapısal özellikleri nedeniyle exonukleazlara karşı oldukça dayanıklıdırlar ve biyolojik sıvılarda stabil kalabilmektedirler. Son yıllarda yapılan araştırmalar, circRNA’ların kanser biyolojisindeki kompleks işleyişine dair ipuçları verirken, klinik uygulamalara dönük kullanımları henüz sınırlı kalmıştır. Özellikle HCC’deki önemi araştırılmış sayıda çalışma bulunsa da, serum tabanlı ve invaziv olmayan circRNA biyobelirteçlerinin kapsamlı değerlendirmesi henüz yeni yeni şekillenmektedir.
Mısır merkezli bu önemli araştırmada, klinik ve radyolojik olarak HCC tanısı konmuş 62 hasta ile 30 sağlıklı bireyin serumları incelenmiştir. Hsa_circ_101555’in serum düzeyleri, tedavi öncesi ve üç ay sonrasında qRT-PCR yöntemiyle ölçülmüş ve bu molekülün tümörün davranışına ve tedaviye yanıtına dair dinamik ilişkisi ortaya konmuştur. Çalışmanın temel bulgusu, HCC hastalarının serumlarında hsa_circ_101555’in anlamlı ölçüde yüksek düzeyde bulunmasıdır. Ortalama değer hasta grubunda 7,66 ± 3,74 iken, sağlıklı kontrol grubunda 1,21 ± 0,96 olarak kaydedilmiştir. Bu fark, molekülün malign karaciğer lezyonları ile normal karaciğer durumunu ayrımında güçlü bir potansiyel taşıdığını göstermektedir.
Tanısal doğruluk değerlendirmesinde ROC analizleri, bu circRNA’nın 1,966 kesme değerinde %98,4 gibi çok yüksek bir alan altı eğri (AUC) değeri elde ettiğini ortaya koymuştur. Bu sonuç, hsa_circ_101555’in neredeyse mükemmel ayırıcı tanısal kapasiteye sahip olduğunun güçlü kanıtıdır. Böylece, hem radyolojik hem de biyokimyasal yöntemlerle kombine edildiğinde HCC erken tanısında devrim niteliğinde bir destek rolü üstlenebilir.
Hsa_circ_101555’in prognostik rolü de dikkat çekicidir. Hastaların tedavi sonrası serum seviyeleri, tümörün ilerleme veya gerileme gösterip göstermediğinin takip edilmesine imkan sağlamıştır. Özellikle 5,1150 değerindeki kesme noktası, hastalık seyri tahmininde %89,1 AUC değeriyle sağlam bir öngörücü olarak görev yapmaktadır. Bu veriler, hsa_circ_101555’in yalnızca tanı koymakla kalmayıp, tedavi etkinliğinin izlenmesinde de klinik pratikte değerli bir parametre olabileceğini göstermektedir.
Laboratuvar parametreleri ile yapılan korelasyon analizlerinde, hsa_circ_101555’in tedavi sonrası seviyeleriyle ALBI skoru, NLR, AFP, AST/ALT oranı, FIB-4 indeksi ve APRI gibi karaciğer fonksiyon ve hasarını gösteren parametreler arasında belirgin pozitif ilişkiler gözlenmiştir. Bu bağlantılar, molekülün karaciğerdeki inflamasyon, fibrozis derece ve genel hastalık yükü ile paralel bir seyir izlediğini ortaya koyarken, klinik olarak izlem ve değerlendirmede geniş bir perspektif sunmaktadır.
Bununla beraber, hsa_circ_101555’in düzeyi, tümörün temel klinik-patolojik özellikleriyle de anlamlı ilişkilere sahiptir. 5 cm’den büyük tümör boyutu, üçten fazla nodül varlığı, vasküler invazyon durumu, BCLC evre C ve yüksek TNM evresiyle beraber artan circRNA seviyeleri, onun tümörün agresif yapısına ve metastatik potansiyeline dair güvenilir bir gösterge olduğunu desteklemektedir. Bu da molekülün sadece hastalık varlığını değil, aynı zamanda ilerlemiş ve kötü prognozlu durumları da yansıtabilme kapasitesini doğrular.
Moleküler mekanizma açısından circRNA’lar, mikroRNA süngerliği, RNA-bağlayıcı proteinlerle etkileşim ve genetik regülasyon şeklinde kanser hücrelerinden sorumlu kompleks süreçlerde görev almaktadır. Hsa_circ_101555’in yükselmesi, hepatokarsinogenezde işlevsel bir rol üstlenebileceğine işaret etmekte, tümör hücre proliferasyonu, invazyon ve tedavi direnci gibi süreçlere katkı sağlayabileceği varsayılmaktadır. Ancak bu mekanizmaların ayrıntılı moleküler düzeyde açıklanması, alanın önümüzdeki en önemli hedeflerinden biridir.
Klinik kullanım düzleminde, serum kökenli invaziv olmayan biyobelirteçlerin keşfi, HCC yönetiminde kritik bir boşluğu doldurmaktadır. Böyle biyomoleküller, mevcut görüntüleme teknikleri ve serolojik markerlarla kombine ederek hastalığın erken teşhisi, tedaviye yanıt takibi ve nüks ya da progresyonun zamanında tespitinde yeni bir standart oluşturabilir. Özellikle tedavi seçeneklerinin kısıtlı ve prognozun kötü olduğu ileri evre HCC’de, bu yaklaşım hasta yaşam süresi ve kalitesinin artırılması açısından büyük önem taşır.
Bu araştırma, hsa_circ_101555’i özellikle Mısır gibi HCC açısından yüksek insidans gösteren bölgeler için özelleşmiş bir biyobelirteç adayı olarak sunmaktadır. Farklı coğrafya ve etnik gruplarda hastalık seyri ve genetik yapının değişkenlik göstermesi, bölgesel biomarkerların kişiselleştirilmiş tıbbın temelini oluşturduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, bölgesel epidemiyolojiye uygun biomarker geliştirmek, HCC tanı ve tedavisinde yeni bir dönem başlatabilir.
Analitik süreçte qRT-PCR teknolojisi, serumdaki circRNA miktarının hassas ve tekrar edilebilir şekilde ölçülmesini mümkün kılmıştır. Bu moleküler biyoloji yöntemi, klinik uygulamalara uygunluk açısından yüksek potansiyel taşıyan bir platform olarak kabul edilmektedir. Çalışmada kullanılan normalizasyon teknikleri ve istatistiksel analizler, biyobelirteç doğrulamasında altın standartları yansıtarak sonuçların güvenilirliğine katkıda bulunmaktadır.
Ancak çalışmanın kesitsel tasarımı ve sınırlı hasta sayısı, elbette bazı kısıtlamalar getirmektedir. Bulguların doğrulanması, nedensellik ilişkilerinin belirlenmesi ve circRNA dinamiklerinin uzun dönem takiplerle değerlendirilmesi için daha büyük ve prospektif çalışmalara ihtiyaç vardır. Ayrıca, genomik, proteomik ve epigenetik çok katmanlı -omics verileri entegrasyonu, hsa_circ_101555’in HCC üzerindeki kapsamlı regülatör rolünü daha ayrıntılı ortaya koyabilir.
Sonuç olarak, bu çığır açan araştırma, serum tabanlı hsa_circ_101555’in hepatosellüler karsinomda önemli bir onko-biyobelirteç potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir. Yüksek düzeyleri hastalığın varlığı, şiddeti, ilerlemesi ve temel klinik parametrelerle anlamlı biçimde ilişkilidir. HCC’nin yönetimindeki karmaşık zorluklarla mücadelede, circRNA’lar kısa vadede hem tanısal yaklaşımlarda hem de prognostik modellerde vazgeçilmez araçlar haline gelebilir, böylelikle hastaların yaşam kalitesi ve sağkalımı daha olumlu yönde etkilenebilir.
Bu önemli bulgular, henüz keşfedilmekte olan circRNA evreninin klinik uygulamalara entegrasyon sürecinde dönüm noktası olmaya adaydır. Gelecekte moleküler mekanizmaların çözümlenmesi ve çok merkezli validasyon çalışmalarıyla birlikte, hsa_circ_101555’in non-invaziv kanser biomarkerları alanında öncü bir rol üstlenmesi ve HCC tanı-prognoz paradigmasını dünya çapında kökten değiştirmesi çok olasıdır.
—
**Araştırma Konusu**: Hepatosellüler karsinom; circular RNA biyobelirteçleri; invaziv olmayan tanı ve prognoz.
**Makale Başlığı**: The Potential Oncogenic Role of Serum-derived hsa_circ_101555 as a Non-invasive Diagnostic/Prognostic Marker in Patients with Hepatocellular Carcinoma
**Haberin Yayın Tarihi**: 17-Mar-2025
**Web References**: http://dx.doi.org/10.14218/GE.2025.00012
**Doi Referans**: 10.14218/GE.2025.00012
**Anahtar Kelimeler**: Hepatosellüler karsinom; Circular RNA; hsa_circ_101555; Biyobelirteçler; Tanı; Prognoz; Karaciğer kanseri; Non-kodlayıcı RNA; qRT-PCR; Tümör progresyonu; Karaciğer fibrozisi; Onko-biyobelirteçler
