Kanserle mücadelede veri toplama ve analiz süreçleri giderek daha da kritik hale geliyor. Özellikle biyolojik çeşitliliği yüksek ve farklı anatomik bölgelerden kaynaklanan baş ve boyun kanserleri (BBK), araştırma kümelerinin parçalanmasına yol açan karmaşık bir yapıya sahip. Rotterdam’daki Erasmus Tıp Merkezi’nden araştırmacılar, bu zorluklara çözüm olacak önemli bir yenilik geliştirdi. Rotterdam Onkoloji Dokümantasyonu (RONCDOC) adı verilen, hem hastane tabanlı kapsamlı bir veri ambarı hem de geniş kapsamlı doku koleksiyonunu içeren bu platform, baş ve boyun kanseri araştırmalarında veri kalitesi ve derinliği bakımından yeni standartlar belirliyor.
Dünya genelinde her yıl yaklaşık 900 bin kişi baş ve boyun kanseri tanısı alıyor. Bu kanserler, ağız boşluğu, farenks, larinks gibi farklı bölgelerde ortaya çıkabiliyor. Ancak bu kanserlerin farklı anatomik konumları, patolojik yapıları ve moleküler profilleri, araştırmaların yoğunlaşması için hem detaylı klinik hem de biyolojik veri toplanmasını gerektiriyor. Geleneksel hasta kayıt sistemleri genellikle temel hasta ve hastalık bilgileriyle sınırlı kalırken, tedavi detayları ve moleküler biyolojiye dair veriler yeterince kapsamlı olmayabiliyor. Ayrıca bazı hastane kayıt sistemlerinde hastalar ardışık olarak dahil edilmediği için seçilim yanlılığı ortaya çıkabiliyor. RONCDOC, elektronik hasta dosyalarından doğrudan ardışık ve yüksek doğrulukta veri toplayarak bu eksiklikleri gideriyor.
RONCDOC’un temel gücü, farklı veri kaynaklarını entegre ederek zengin ve doğrulanabilir bir veri seti oluşturmasında yatıyor. Hastaların temel bilgileri, Hollanda Kanser Kaydı’ndan sağlanarak popülasyon temelli bir başlangıç noktası oluşturuldu. Ardından, hastanenin elektronik hasta dosyalarından alınan klinik verilerle titizlikle birleştirildi. Tüm veriler, katı bir veri giriş protokolü doğrultusunda manuel olarak onaylandı ve kontrol edildi. Bu sayede, tümör özellikleri, tedavi yöntemleri ve hasta sonuçları gibi ayrıntılı değişkenler veri ambarına dahil edildi. Bu yüksek detay seviyesi, daha önce nadiren elde edilen biyolojik ve klinik kalıpların net analizine olanak sağlıyor.
Kalite güvencesi, RONCDOC’un tasarımındaki temel dayanaklardan biri olarak öne çıkıyor. Araştırma için güvenilir verinin gerekliliğinin bilincinde olarak, ekip kapsamlı bir doğrulama protokolü geliştirdi. Bu süreçte, tüm veri noktaları kaynak belgelerle karşılaştırıldı; tutarsızlıklar giderildi ve terimlerin evrensel uyumu sağlandı. Böylece, RONCDOC içerisindeki veri kümesi büyüklüğünün yanı sıra bilimsel geçerliliği ve tekrar üretilebilirliği garanti altına alındı. Bu kalite anlayışı, benzer sistemler kurmak isteyen kurumlar için örnek teşkil ediyor.
RONCDOC yalnızca dijital verilerle sınırlı kalmayıp, biyolojik materyallerin de sistematik şekilde entegre edildiği bir yapı sunuyor. Başlıca dikkat çekici olan ise, primer ağız mukozasından alınan skuamöz hücreli karsinom dokularıyla oluşturulan doku mikro dizileri (TMA). Bu dizi örnekler sayesinde aynı anda çok sayıda doku örneğinin moleküler ve histolojik analizleri yapılabiliyor. Klinik bilgilerin detaylı veri kümesi ve biyolojik materyallerle birleştirilmesi, araştırmacıların hastalık mekanizmalarını laboratuvardan kliniğe taşıyarak yeni hedeflerin keşfine hız kazandırıyor.
Bu platformun önemi sadece Erasmus Tıp Merkezi’nin kendi araştırma kapasitesi ile sınırlı kalmıyor. RONCDOC, veri toplama, karşılaştırma, doğrulama ve uzun dönem takip süreçlerini ayrıntılı şekilde belgeleyen şeffaf bir altyapı sunuyor. Bu da uluslararası merkezlerin benzer veri sistemleri kurmasına olanak tanıyor. Baş ve boyun kanseri gibi az sayıda hasta bulunan alt gruplarda iş birliği zorunlu; standartlaştırılmış veri toplama ile farklı merkezlerin verileri birleştirilebiliyor ve büyük ölçekli çalışmaların hayata geçmesi sağlanıyor.
Teknolojik açıdan RONCDOC’un başarısında, ulusal kanser kayıtları ile hastane elektronik sağlık kayıtlarının efektif entegrasyonu kilit rol oynuyor. Bu entegrasyon sürecinde karşılaşılan veri gizliliği, farklı veri şemalarının uyumu gibi zorluklar, özel veri doğrulama yöntemleri ve otomatikleştirilmiş veri birleştirme sistemleri ile başarıyla aşılabiliyor. Rotterdam ekibinin bu alandaki deneyimleri, benzer girişimler için yol gösterici oluyor.
Translasyonel araştırma alanında RONCDOC, moleküler yollar, ilaç direnci ve prognostik faktörler gibi bilimsel soruları destekleyen zengin bir kaynak sağlıyor. Klinik verilerle biyolojik materyallerin birleşimi, hipotez odaklı araştırmalara klinik bağlam kazandırıyor. Ayrıca, gerçek dünya verilerinden yola çıkarak klinik denemelerin tasarımında da önemli rol oynayarak daha kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesine imkan veriyor.
Veri paylaşımı, RONCDOC projesi felsefesinin temel taşlarından biri. Açık bilim prensipleri doğrultusunda toplanan verilerin erişime açılması ve yeniden kullanılabilirliği, inovasyonu teşvik edip keşif sürecini hızlandırıyor. Tüm veri toplama ve kullanım faaliyetleri, Erasmus Tıp Merkezi Etik Kurulu tarafından onaylanmış olup (MEC-2016–751), hasta gizliliği ve yasal düzenlemelere eksiksiz uyum sağlanıyor.
Onkolojinin giderek kişiselleşen yapısına paralel olarak, RONCDOC gibi kapsamlı veri platformları vazgeçilmez hale geliyor. Detaylı fenotipik ve genotipik verilerin, zamanla uzanan takip bilgilerinin ve biyolojik materyal stoklarının varlığı, hastalık karmaşıklığını çözmede etkili oluyor. Rotterdam ekibinin ortaya koyduğu bu sistem, entegre, yüksek kaliteli ve iş birliği odaklı kanser araştırmasının geleceğini temsil ediyor ve dünya çapında benzer yapılanmalara ilham kaynağı oluyor.
RONCDOC ayrıca uzun süreli takip verilerinin önemini ortaya koyuyor. Tedavi yanıtı, nüks ve sağkalım gibi hastaların klinik seyrine ait dinamik bilgiler, statik verilerle karşılaştırıldığında hastalığın ilerleyiş mekanizmalarını anlamada büyük avantaj sağlıyor. Bu zaman boyutunun eklenmesi, erken prognostik belirteçlerin ortaya çıkarılması ve yeni tedavi hedeflerinin saptanmasında kilit öneme sahip.
Projenin yürütülmesi sırasında klinik terminoloji ve veri formatlarının standardizasyonu da geliştirildi. Ortak kodlama sistemlerinin benimsenmesi ve detaylı meta veri tanımlamalarının oluşturulması sayesinde, RONCDOC uluslararası kanser veri inisiyatifleriyle sorunsuz entegrasyon sağlayabiliyor. Bu standartlar, multidisipliner verinin kullanıldığı çağdaş bilimsel yöntemlerin gerekliliklerine uygunluk sağlıyor.
RONCDOC’un hastane sistemine bütünleşik yapısı, araştırma altyapısının rutin klinik uygulamalara entegre edilmesinin avantajlarını gösteriyor. Bu sayede veri eksikliği minimize edilirken, prospektif veri toplama kolaylaştırılıyor. Hem hasta bakımına hem de araştırma hedeflerine katkı sağlayan bu yaklaşım, klinik bilişimin translasyonel etkisini artırmak isteyen diğer sağlık kurumları için model niteliğinde.
Sonuç olarak, Rotterdam Onkoloji Dokümantasyonu (RONCDOC) baş ve boyun kanserleri alanında uzun süredir devam eden veri ve doku erişim problemlerini başarıyla aşan öncü bir platform olarak öne çıkıyor. Titiz tasarımı, sıkı doğrulama mekanizmaları ve hem veri hem de biyolojik materyalin eşzamanlı erişimi, onkoloji dünyası için paha biçilmez bir kaynak yaratıyor. Kanser araştırmaları giderek veri ve kişiselleştirmenin ön planda olduğu bir yola girerken, RONCDOC bu alandaki altyapı ihtiyacına mükemmel bir yanıt sunuyor ve benzer girişimlerin önünü açıyor.
—
Araştırma Konusu: Baş ve boyun kanserlerinde veri ambarı kurulumu ve doku koleksiyonu
Makale Başlığı: Rotterdam Oncology Documentation (RONCDOC) – a high-quality data warehouse and tissue collection for head and neck cancer.
Web References: https://doi.org/10.1186/s12885-025-14100-4
Doi Referans: https://doi.org/10.1186/s12885-025-14100-4
Resim Credits: Scienmag.com
Anahtar Kelimeler: ileri kanser araştırma platformları, baş ve boyun kanseri biyolojik heterojenite, kanser veri ambarı, klinik ve biyolojik veri entegrasyonu, işbirlikçi kanser çalışmaları, kapsamlı kanser kayıtları, Erasmus Tıp Merkezi yenilikleri, global kanser tanısı, hasta veri toplama, Rotterdam Onkoloji, tümör davranışı analizi
