Kaiser Permanente’nin Kuzey Kaliforniya Araştırma Bölümü tarafından gerçekleştirilen 20 yıllık kapsamlı bir çalışma, esnek ve hakkaniyet odaklı kolorektal kanser (KRK) tarama stratejilerinin, kolorektal kanser insidansı ve mortalitesini önemli ölçüde düşürerek ırksal farklılıkları ortadan kaldırabileceğini ortaya koydu. 2000 yılında başlayan ve yaklaşık bir milyonun üzerinde 50-75 yaş arası bireyin verilerini içeren bu uzun dönemli çalışma, sağlık ve tarama verilerini iki on yıl boyunca detaylı şekilde analiz etti. Çalışmanın sonunda, tarama oranlarının iki kattan fazla arttığı, kolorektal kanser görülme sıklığının yüzde 30 civarında azaldığı ve hastalığa bağlı ölümlerin ise yarı yarıya azaldığı gözlendi. En dikkat çekici sonuçlar ise ABD’de KRK hastalığı yükü ve ölüm oranları en yüksek olan Siyahi bireyler arasında elde edildi.
Çalışma, hastaların tercihlerini dikkate alan, çoklu tarama yöntemlerini içeren sistematik ve programlı tarama yaklaşımlarının gücünü ortaya koyuyor. 2007 yılından itibaren Kaiser Permanente, tarama takibi gereken hastalara yönelik merkezi bir hatırlatma sistemi oluşturdu ve aynı zamanda fekal immünokimyasal test (FIT) kitlerini doğrudan hastaların evlerine gönderdi. Kolonoskopi, sigmoidoskopi ve invazif olmayan FIT gibi farklı tarama seçenekleri sunmak, hasta uyumunu ve tarama kapsamını artırdı ve bu başarı tüm ırk ve etnik gruplara yayıldı.
Kolorektal kanser taramasının teknik temeli, kanser öncesi poliplerin ve asemptomatik tümörlerin erken dönemde yakalanmasına dayanır. Bu süreç, KRK patogenezinde önemli olan adenoma-karcinoma dizisini kesintiye uğratmayı amaçlar. Kolonoskopi, direkt görüntüleme ile poliplerin anında çıkarılmasını sağlarken, FIT testi dışkıda gizli kanı tespit eden, hastalar için kolay ve invaziv olmayan bir yöntemdir. Bu yöntemlerin esnek ve hasta tercihine göre entegre edilmesi, çalışmadaki dramatik başarıda kritik rol oynadı.
2000’de çalışma başladığında KRK tarama oranları düşüktü ve ulusal ile bölgesel verilerde derin ırksal farklılıklar mevcuttu. 2019 yılında Hispanik bireyler için tarama güncel olma oranı yüzde 75.9 iken, Siyah hastalarda yüzde 77.2, beyazlarda yüzde 81.8 ve Asyalılarda yüzde 83.0 olarak bildirildi. Kolorektal kanser vakaları tüm gruplarda ilk etapta arttı ve 2008-2010 yıllarında zirve yaptı. Bu artış, etkin tarama ile erken evredeki vakaların tespitiyle uyumludur ve dünya genelindeki tarama programlarında benzer şekilde gözlemlenmiştir.
Takip eden yıllarda poliplerin etkin biçimde çıkarılması ve erken müdahaleler sayesinde insidans hızla düştü. 2019 verilerine göre insidans oranları Asyalılarda 100.000’de 66.3, Hispaniklerde 78.3, beyazlarda 78.4 ve Siyah bireylerde 87.1 idi. Daha da önemlisi, KRK’ye bağlı ölüm oranları daha keskin bir şekilde azaldı. Siyah bireylerde ölüm hızı 52.2’den 23.5’e geriledi. Bu, taramanın Siyah popülasyonda önceden gözlenen orantısız yükü azaltabileceğinin önemli bir göstergesidir. Tüm gruplarda gözlemlenen bu düşüşler, hakkaniyet odaklı KRK taramasının halk sağlığı stratejilerindeki hayati yerini vurgulamaktadır.
Baş araştırmacı Dr. Douglas Corley, ırksal farklılıkların tek bir kök nedeni olmadığını; genetik, çevresel, sosyoekonomik ve sağlık hizmetlerine erişim gibi çok yönlü etkenlerin rol oynadığını belirtti. Corley, “Etiyolojik temeller henüz tam anlaşılamamış olsa da, çalışmamız etkili tarama yöntemlerine eşit erişim sağlandığında kanser risk ve sağkalım farklarının neredeyse tamamen ortadan kalktığını net biçimde ortaya koyuyor” ifadelerini kullandı.
Programın başarısının mekanizması, hastalara tercihleri doğrultusunda seçenek sunmasıdır. Kolonoskopi ve FIT kullanımı arasındaki uyum, “tek beden herkese uyar” yaklaşımının getirebileceği korku, hazırlık süreci veya lojistik zorluklar gibi bireysel engellerin aşılmasına olanak tanıdı. Bu yöntem, hasta güçlendirme ve kolaylık ilkelerine dayanan davranışsal tıp yaklaşımlarıyla uyum içindedir ve sağlık hizmeti sunumunu optimize eder.
Kaiser Permanente modelinin tekrarlanabilirliği, kolorektal kanser dışındaki hastalıklar açısından da önemli bir kamu sağlığı fırsatı sunmaktadır. KRK’da kullanılan evden FIT testi gönderme ve takibini içeren mekanizma, erken tanı ve zamanında müdahalenin kritik olduğu hipertansiyon ve kronik böbrek hastalığı gibi diğer kronik hastalıklar için de uyarlanabilir. Kaynakları sınırlı bölgelerde bile benzer yaklaşımların uygulanabilir olduğu gösterilmiş, teknolojinin doğruluğu artırması mümkün olsa da temel organizasyon ve sistematik hasta iletişiminin esas olduğu vurgulanmıştır.
Sağlık eşitliği bağlamında, çalışma yapısal müdahalelerin tarama erişimi ve kullanımındaki engelleri ele alarak farklılıkları azaltmada belirleyici etkisine güçlü bir kanıt sunmaktadır. Siyahi bireyler arasında mortalitedeki iyileşme, bu grubun önceden beyazlara göre neredeyse iki kat fazla ölüm riski taşıdığı dikkate alınırsa, hedefe yönelik sistemik sağlık müdahalelerinin sağlık sistemleri ve toplumda kökleşmiş eşitsizlikleri yenebileceğini göstermektedir.
Kolorektal kanser, dünya çapında kanser kaynaklı hastalık yükü ve ölüm nedeni olarak önemini korumaktadır ve önleme ile erken tedavi için tarama şarttır. Ortalama riskli yetişkinlerde 50 yaşından itibaren tarama önerilmekle birlikte, uygulama hızı, sunulan tarama yöntemleri ve yoğunluklu erişim çabaları toplum sağlığı üzerindeki etkileri belirlemektedir. Kaiser Permanente’nin proaktif ve metodik yaklaşımı, 2019 itibarıyla yüzde 79’u aşan genel tarama oranı ile tarihsel zorlukların üstesinden gelmiştir.
Corley ve ekibinin değerlendirdiği geniş veri seti, farklı popülasyonları ve çok sayıda tıp merkezini kapsamakta, detaylı alt grup analizlerine olanak tanımaktadır. Bu açıdan çalışma sadece klinik faydayı doğrulamakla kalmayıp, gerçek dünya koşullarında çeşitli toplulukları etkileyen sistematik kalite iyileştirme için model teşkil etmektedir. Bulgular, organize tarama altyapısına, hasta eğitimi ve takibine yapılan sürekli yatırımların kanser kontrolünde ölçülebilir kazanımlar sağladığını desteklemektedir.
Digestive Disease Week 2025’te sunulan bu araştırma, gastroenteroloji ve halk sağlığı alanındaki uzmanlardan büyük ilgi gördü ve sağlık sistemlerinin çok boyutlu, hasta odaklı tarama stratejilerini benimsemesi çağrısında bulundu. Çalışmanın etkileri, kolorektal kanser kontrolüyle sınırlı kalmayıp, sağlık hizmeti sunumunda eşitlik ve nüfus sağlığı optimizasyonu hedefiyle daha geniş tasarımlara ilham verebilir.
Sonuç olarak, Kaiser Permanente’nin 20 yıllık girişimi, yapılandırılmış, hakkaniyetli ve esnek tarama programlarının katılımı ikiye katlayarak kolorektal kanser insidansını ve mortalitesini anlamlı şekilde azalttığını, özellikle ırksal sonuçlardaki farklılıkları ortadan kaldırdığını kanıtlamıştır. Dr. Corley’nin çalışması, kanserdeki eşitsizliklerin karmaşık etiolojisine rağmen, kanıta dayalı tarama müdahalelerinin kararlı şekilde uygulanmasının halk sağlığını adil ve kapsamlı biçimde dönüştürme fırsatı sunduğunu güçlü şekilde göstermektedir.
—
Araştırma Konusu: Kolorektal kanser taraması, ırksal sağlık sonuçları farklılıkları, nüfus sağlığı müdahaleleri
Makale Başlığı: Flexible Colorectal Cancer Screening Over Two Decades Dramatically Reduces Incidence, Mortality, and Racial Disparities
Haberin Yayın Tarihi: 25 Nisan 2025
Web References: http://www.ddw.org/press
Resim Credits: Digestive Disease Week, Kaiser Permanente Division of Research in Northern California
Anahtar Kelimeler: Kanser taraması, kolorektal kanser, ırksal farklılıklar, kanser araştırmaları, gastroenteroloji, kolon kanseri, sindirim sistemi hastalıkları, kolonoskopyi, fekal immünokimyasal test, sağlık eşitliği, hasta uyumu, halk sağlığı müdahaleleri
