Son yıllarda onkoloji alanında tanı yöntemlerinde yaşanan hızlı gelişmeler, özellikle endometrium kanseri (EK) gibi kadın genital organlarında görülen yaygın kanser türlerinde hastalık seyri ve tedavi stratejilerinin belirlenmesinde hayati önem taşıyor. Bu gelişmeler ışığında, lenfovasküler boşluk invazyonu (LVSI) olarak adlandırılan, tümör hücrelerinin lenfatik ve damar boşluklarını istila ettiği durumu önceden tespit edebilmek amacıyla yapılan çığır açıcı bir çalışma yayımlandı. LVSI, kanserin agresiflik düzeyini, lenf nodu metastaz oranını ve hastalığın nüks ihtimalini güçlü bir şekilde etkileyen prognostik bir belirteç olarak biliniyor. Geleneksel yöntemlerin büyük ölçüde ameliyat sonrası histopatolojik incelemeye dayanması ise tedavi planlamasında gecikmelere neden oluyor. Bu nedenle, cerrahi öncesi dönemde LVSI’yi non-invaziv, güvenilir bir şekilde saptamaya yönelik çalışmalara olan ihtiyacın artması görüntüleme teknikleri ve klinik verilerin birleştirilmesini zorunlu kılmıştır.
Endometrium kanseri, kadınlarda en sık rastlanan jinekolojik malignitelerden biri olmaya devam ederken, LVSI’nin varlığı hastalığın ilerlemesinde kritik bir rol oynuyor. Tümör hücrelerinin çevresindeki lenfatik ve damarsal alanlara yayılması, tedavi sürecini karmaşıklaştırarak hastalığın daha agresif seyretmesine yol açıyor. Ne var ki, bu önemli patolojik özellik yalnızca ameliyat sonrası yapılan dokusal analizlerle belirlenebilmekte, dolayısıyla erken tanı ve planlamayı zorlaştırmaktadır. Bahsi geçen çalışma, bu sorunların üstesinden gelmek için radyomik analiz yöntemiyle, yani tıbbi görüntülerden yüksek boyutlu, sayısal özelliklerin çıkarılmasıyla, LVSI’yi ameliyat öncesinde tahmin etmeyi amaçlamaktadır.
Çalışmada, Shandong İkinci Tıp Üniversitesi’ne bağlı iki merkezden retrospektif olarak toplanan, ameliyat öncesi MRI çekimleri yapılmış 310 endometrium kanserli hastanın verileri analiz edildi. Hastalar eğitim ve doğrulama olmak üzere iki ayrı gruba ayrıldı ve modeller bu verilere göre optimize edilip test edildi. Tümör içi (intratumoral) ve tümör çevresi (peritumoral) alanlardan elde edilen doku yapısı, şekil ve yoğunluk gibi pek çok radyomik özellik dikkatle çıkartıldı. Aynı zamanda, tümör uzunluğu ve serumda ölçülen CA125 gibi klinik parametreler tedavi kararlarını etkileyebilecek bağımsız risk faktörleri olarak değerlendirildi. Bu kapsamlı veri seti, LVSI varlığını yüksek hassasiyetle tahmin edecek modellerin geliştirilmesini mümkün kıldı.
Yapılan lojistik regresyon analizleri, CA125 seviyeleri ve tümör uzunluğunun LVSI açısından bağımsız belirleyiciler olduğunu ortaya koydu. Bu bulgu, moleküler biyobelirteçlerin ve görüntüleme bulgularının bir araya getirilmesinin tanısal değeri artırmadaki vazgeçilmez rolünü vurguluyor. Bu temelden hareketle, araştırmacılar beş farklı model oluşturdu: sadece klinik veriye dayalı model, peritumoral radyomik model, intratumoral radyomik model, her iki radyomik veriyi birleştiren model ve son olarak klinik verilerle birlikte tüm radyomik özellikleri entegre eden kapsamlı bir model. Model performanslarının karşılaştırılması, LVSI’si öngörme konusunda önemli içgörüler sağladı.
Değerlendirilen modeller arasında özellikle klinik veriler ile intratumoral ve peritumoral radyomik özellikleri bütünleştiren model en yüksek tanısal başarımı gösterdi. Eğitim grubunda modelin ROC eğrisi altındaki alan (AUC) 0.870 olarak belirlenirken, doğrulama grubunda da 0.818 gibi yüksek bir skor elde edildi. Bu sonuçlar, modelin LVSI pozitif ve negatif vakaları ayırt edebilmedeki etkinliği ve klinik kullanıma hazır olacak kadar güvenilir olduğunu gösterdi. Modelin sağlamlığını ve evrenselliğini destekleyen bulgular, preoperatif aşamada hasta yönetimine dair yeni bir dönemin kapılarını aralıyor.
Modelin güvenilirliği, kalibrasyon eğrileri yardımıyla test edildi ve tahmini olasılıkların gerçek klinik sonuçlarla tutarlı olduğu gözlemlendi. Ayrıca karar eğrisi analizleri, modelin hastaya özgü tedavi planları oluşturulmasında klinik açıdan önemli kazanımlar sağladığını ortaya koydu. Bu sayede, LVSI erken ve invaziv olmayan yöntemlerle saptanarak, gereksiz cerrahi girişimlerin önüne geçilebilir, riskli hastalar daha agresif takip ve tedavi protokollerine yönlendirilebilir. Bu model, hasta bazlı kişiselleştirilmiş onkolojik yaklaşımların geliştirilmesinde önemli bir araç niteliği taşıyor.
Teknik açıdan bu çalışma, gelişmiş görüntü işleme teknikleri ve klinik verilerin en iyi şekilde harmanlandığı örneklerden biri olarak öne çıkıyor. Radyomik analiz, geleneksel görüntülemenin ötesinde tümör dokusunun mikroskobik heterojenliğini sayısal olarak ortaya koyuyorken; intratumoral ve peritumoral alanların ayrı ayrı değerlendirilmesi, tümör ve çevresindeki mikroçevrenin dinamik ilişkilerini ortaya çıkarmada kritik önem taşıyor. Bu kapsam, tümör biyolojisi ve yayılma potansiyeli hakkında daha derin bilgi edinmeyi sağlarken LVSI öngörüsünün isabetliliğini artırıyor.
Çalışmanın metodolojik başarısı, özenle seçilen radyomik özellikler, aşamalı boyut indirgeme yöntemleri ve çok merkezli veri kullanımı sayesinde modelin aşırı uyum ve genelleme sorunlarını en aza indirmesiyle destekleniyor. Bu sayede, diğer merkezlerde farklı popülasyonlarda da uygulanabilecek, standartlaşmaya açık bir altyapı oluşturuldu. Ayrıca, model çıktılarını klinik pratiğe uyarlamak üzere nomogram tasarlandı; bu görsel araç sayesinde karmaşık hesaplamalar pratik ve anlaşılır hale getirildi, böylece hekimlerin klinik karar verme süreçlerine entegre edilmesi kolaylaştı.
Bu çalışmanın sonuçları, yalnızca endometrium kanserine özgü kalmayıp, benzer klinik sorunların yaşandığı diğer kanser türlerinde de klinik parametreler ve radyomik yaklaşımların bütünleştirilmesinin önünü açıyor. Çoklu parametrelerle desteklenen MRI görüntüleri, fonksiyonel ve anatomik tümör özelliklerini zengin bir şekilde yansıtarak prognostik değerlendirmeleri güçlendiriyor. Böylece, hastalar risk gruplarına ayrılarak, bazıları için daha kapsamlı cerrahi ve kemoterapi planları yapılırken, diğerleri gereksiz tedavi yükünden kurtarılabiliyor.
Bununla birlikte, bu modellerin yaygın klinik kullanım öncesinde farklı MRI cihazları, protokolleri ve etnik popülasyonlar üzerinde daha geniş çaplı doğrulama çalışmalarının yapılması gerekliliği bulunuyor. Ayrıca, görüntüleme protokol standartlarının oluşturulması ve radyomik özellik çıkarım süreçlerinin standartlaştırılması, tekrarlanabilirlik açısından kritik önem taşıyor. Prospektif olarak hastaların tedavi süreçlerine etkilerinin incelenmesi ise bu teknolojinin klinik pratikte kalıcı yer edinmesi için şart.
Sonuç olarak, bu çalışma multiparametrik MRI radyomikleri ve klinik göstergelerin entegrasyonu ile endometrium kanserinde LVSI varlığını ameliyat öncesi non-invaziv biçimde tahmin etme alanında öncü bir yaklaşımı temsil ediyor. Geleneksel cerrahi sonrası teşhis yöntemlerinin sınırlarını aşarak hastalara özel risk değerlendirmelerini mümkün kılıyor ve EC yönetiminde paradigmayı değiştirme potansiyeline sahip. Teknik ilerlemelerle radyomik metodolojinin daha da gelişmesi, kadın hastalıkları onkolojisinde kişiselleştirilmiş, etkili ve düşük yan etkili tedavi yaklaşımlarının yakın gelecekte artacağını müjdeliyor.
—
Araştırma Konusu:
Lenfovasküler boşluk invazyonunun endometrium kanserinde ameliyat öncesi non-invaziv tahmini için multiparametrik MRI radyomikleri ile klinik göstergelerin birlikte kullanımı.
Makale Başlığı:
Predictive value of models based on MRI radiomics and clinical indicators for lymphovascular space invasion in endometrial cancer
Web References:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-14217-6
Doi Referans:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-14217-6
Resim Credits:
Scienmag.com
Anahtar Kelimeler:
Endometrium kanseri, lenfovasküler boşluk invazyonu, multiparametrik MRI, radyomik analiz, klinik belirteçler, CA125, tümör uzunluğu, non-invaziv tanı, preoperatif değerlendirme, prognostik model, kişiselleştirilmiş onkoloji, cerrahi planlama.
