Ağız ve çene bölgesinde gerçekleştirilen rekonstrüktif cerrahide son yıllarda bilgisayar destekli tasarım ve üretim (CAD/CAM) teknolojisi dönüm noktası niteliğinde bir gelişme olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle baş ve boyun kanseri sonrası kompleks mandibula rekonstrüksiyonu geçiren hastalarda CAD/CAM tekniklerinin kullanımı, ameliyat sonuçlarını önemli ölçüde iyileştirmektedir. Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi dergisinde yayımlanan kapsamlı bir çalışma, geleneksel cerrahi yöntemler ile CAD/CAM destekli teknikleri karşılaştırarak bu yeniliğin klinik avantajlarına ışık tutmuştur. Bu araştırma, mandibula rekonstrüksiyonunda CAD/CAM’ın uzun dönem performansını değerlendiren en geniş karşılaştırmalı analizlerden biri olarak dikkat çekmektedir.
Tradisyonel mandibula rekonstrüksiyonu, özellikle kanser nedeniyle geniş cerrahi rezeksiyon sonrası oldukça zorlu bir süreçtir. Cerrahlar, manuel ölçümler ve ameliyat sırasında yapılan ayarlamalarla rekonstrüktif donanımları ve kemik greftlerini biçimlendirirler. Ancak bu işlem hem zaman alıcıdır hem de sonuçlar cerrahın deneyimi ve intraoperatif koşullara bağlı olarak değişiklik gösterebilir. CAD/CAM teknolojisinin tanıtılmasıyla beraber, sanal cerrahi planlama ve hastaya özel rekonstrüktif kesme rehberleri ile plakların üç boyutlu baskı yoluyla önceden hazırlanması mümkün hale gelmiştir. Dijital teknolojinin ameliyat öncesine entegre edilmesi, hassasiyet düzeyini yükseltmekte, ameliyat sürecini kolaylaştırmakta ve komplikasyon riskini azaltmaktadır.
Çalışma, 2012-2021 yılları arasında serbest fibula flebi ile mandibula rekonstrüksiyonu yapılan 215 hastanın sonuçlarını değerlendirmiştir. Bu hastalar arasında CAD/CAM destekli yöntem kullanılan 136 kişi ile geleneksel teknik uygulanan 79 kişi karşılaştırılmıştır. Çalışma grubunun büyük çoğunluğunu baş ve boyun kanseri ameliyatı sonrası rekonstrüksiyon ihtiyacı olan hastalar oluşturmaktadır. Bu hasta grubu, mandibula rekonstrüksiyonunun fonksiyonel ve estetik önemi nedeniyle detaylı cerrahi planlama gerektirmektedir. Araştırmada, operasyon verimliliği ve ameliyat sonrası hastalık oranları bakımından CAD/CAM uygulamalarının üstünlüğü açıkça ortaya konmuştur.
Öne çıkan bulgulardan biri, CAD/CAM destekli mandibula rekonstrüksiyonlarında ameliyat süresinin ortalama bir saat daha kısa olmasıdır. Bu önemli zaman tasarrufu, intraoperatif donanım şekillendirme ve kemik konturlama süreçlerinin ortadan kalkmasından kaynaklanmaktadır. Cerrahlar, hastaya özgü üretilen kesme rehberleri ve plakları ameliyata hazır olarak getirmekte, bu da karmaşık rekonstrüksiyonların daha hızlı ve daha güvenle tamamlanmasını sağlamaktadır. Böylece ameliyathane süresi ve dolayısıyla enfeksiyon riskleri ve maliyetler de minimize edilmektedir.
Ameliyat sonrası hemen yaşanan komplikasyonlar karşılaştırıldığında, her iki grupta da ciddi kanama, tromboz ve flep kaybı gibi durumlar benzer oranlarda görülmüştür. Ancak yara dehisansı oranlarında dikkat çekici farklılık bulunmaktadır. CAD/CAM grubunda sadece yüzde 7.4 oranında yara açılması tespit edilirken, geleneksel grubunda bu oran yüzde 16.5’tir. Bu farklılık, dijital planlama sayesinde yumuşak doku yönetimi ve cerrahi hassasiyetin artırılmasının doğrudan bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Daha az yara açılması, iyileşme sürecini hızlandırmakta ve hasta konforunu arttırmaktadır.
Uzun dönem takiplerde ise, rekonstrüksiyon sonrası donanımın çıkarılması ihtiyacında belirgin azalma görülmüştür. İki ila iki buçuk yıl süren takiplerde, CAD/CAM desteği alan hastaların donanım çıkarma operasyonlarına girme şansı yüzde 60 daha düşük bulunmuştur. Bu, dijital teknolojinin sadece kısa vadeli değil, aynı zamanda uzun vadeli stabilite ve dayanıklılık sağladığını göstermektedir. Donanım çıkarma ameliyatlarının azalması, hem hasta yaşam kalitesine hem de sağlık sistemi kaynaklarının etkin kullanımına önemli katkılar sunmaktadır.
Donanım çıkarımındaki azalmanın altında yatan etkenler çok yönlüdür. CAD/CAM teknolojisi, plakların ve vidaların doğru ve optimize edilmiş konumlarda yerleştirilmesini mümkün kılarak stres noktalarını azaltır. Hastaya özel kesme rehberleriyle yapılan osteotomiler, kemik birleşmesini kolaylaştıran ideal kesiler sağlar. Bu sayede, donanımın gevşemesi, açığa çıkması ve enfekte olma riskleri en aza iner. Bu mühendislik prensipleri ile cerrahinin birleşmesi, rekonstrüksiyonun hem yapısal hem de fonksiyonel olarak güçlenmesine olanak vermektedir.
Bununla birlikte, CAD/CAM’ın kullanımı maliyet açısından başlangıçta daha yüksek yatırımlar gerektirmektedir. Çalışmanın yazarları, teknolojinin geniş uygulaması için maliyet-etkinlik analizlerinin yapılmasının gerekliliğine dikkat çekmiştir. İlk yatırımın ameliyathane süresi kısalması, komplikasyonların azalması ve ikinci ameliyatlara daha az gereksinim duyulması gibi uzun vadeli avantajlarla dengelenip dengelenmediği araştırılmalıdır. Bu değerlendirmeler, sağlık politikalarının belirlenmesinde ve sigorta geri ödemelerinin şekillenmesinde önemli rol oynayacaktır.
Araştırma ayrıca sanal cerrahi planlamanın rekonstrüktif cerrahideki hızla gelişen rolünü vurgulamaktadır. Üç boyutlu modeller sayesinde cerrahlar, karmaşık mandibula defektlerini ameliyattan önce detaylı olarak görebilmekte, farklı onarım senaryolarını simüle edebilmekte ve biyomedikal mühendislerle işbirliği yaparak sonuçları en üst düzeye çıkarabilmektedir. Bu kişiye özgü tedavi yaklaşımı, fonksiyonel ve estetik başarıyı artıran modern tıptaki genel hasta odaklı stratejilere paralellik göstermektedir.
Öte yandan, çalışmanın bulguları CAD/CAM teknolojisinin kraniofasiyal rekonstrüksiyondaki etkinliğine dair literatürdeki kanıtları güçlendirmektedir. Önceki raporlarda cerrahi hassasiyet ve kemik kaynaştırma başarıları bildirilse de, bu çalışma teknik gelişmeler ile uzun dönem klinik sonuçların doğrudan ilişkilendirilmesini sağlaması bakımından önemli bir ilerlemedir. Böylelikle CAD/CAM’lı rekonstrüksiyonlar, karmaşık cerrahi prosedürlerde yeni bir standart haline gelmeye adaydır.
Gelecekte CAD/CAM sistemlerinin, biyomateryaller ve 3D baskı teknolojilerindeki gelişmelerle daha da işlevsel ve erişilebilir hale gelmesi beklenmektedir. Görüntüleme teknikleri ve yazılım algoritmalarındaki ilerlemeler, bu teknolojilerin klinik rutine entegrasyonunu kolaylaştıracak ve ameliyat sonrası sonuçları daha da iyileştirecektir. Böylece cerrahlar, hastalar ve sağlık hizmeti sunucuları çok daha güvenli, hızlı ve dayanıklı rekonstrüksiyon deneyimine sahip olacaktır.
Sonuç olarak, serbest fibula flebi ile mandibula rekonstrüksiyonunda bilgisayar destekli tasarım ve üretim büyük bir yeniliktir. Operasyon süresinin kısalmasından yara komplikasyonlarının azalmasına ve donanım çıkarma ihtiyacındaki düşüşe kadar pek çok avantaj sunmaktadır. Teknolojinin gelişimi ve ekonomik açıdan sürdürülebilir hale gelmesi ile CAD/CAM, baş ve boyun rekonstrüksiyonları gibi en karmaşık cerrahi alanlarda standart uygulama haline gelecektir. Bu gelişme, cerrahların tedavi başarısını yükseltirken, hastaların yaşam kalitesini ve sağkalım oranlarını olumlu yönde etkileyecektir.
—
Araştırma Konusu:
Computer-Aided Design and Manufacturing (CAD/CAM) in Free Fibula Flap Mandibular Reconstruction
Makale Başlığı:
Computer-Aided Design and Manufacturing in Free Fibula Reconstruction of the Mandible: Comparison of Long-Term Outcomes
Haberin Yayın Tarihi:
29 Nisan 2025
Web References:
https://journals.lww.com/plasreconsurg/fulltext/2025/05000/computer_aided_design_and_manufacturing_in_free.25.aspx
Anahtar Kelimeler:
Mandibula, Rekonstrüktif cerrahi, Kozmetik cerrahi, Serbest fibula flebi, Bilgisayar destekli tasarım, Cerrahi planlama, Baş ve boyun kanseri, Kemik grefti, 3D baskı, Sanal cerrahi planlama, Donanım çıkarma, Kraniofasiyal rekonstrüksiyon
