Norveç’te gerçekleştirilen yeni bir araştırma, düşük doz aspirin kullanımının epitelyal over (yumurtalık) kanseri (EOC) hastalarında sağkalım oranlarını artırma potansiyeline dair önemli bulgular sunuyor. BMC Cancer dergisinde yayımlanan bu kapsamlı kayıt tabanlı kohort çalışması, 2004-2018 yılları arasında invaziv EOC tanısı alan dört binden fazla kadının medikal verilerini analiz ederek aspirin ve non-aspirin non-steroid anti-inflamatuar ilaçların (NA-NSAID) hastalık sonrası sağkalıma etkisini değerlendirdi. Çalışma, kanser tedavisinde yan etkileri azaltabilen ve hayatta kalma şansını artırabilecek yeni yaklaşımların aranmasına katkı sağlıyor.
Over kanseri, özellikle erken evrelerde belirgin semptom göstermemesi ve etkili bir erken tanı yönteminin bulunmaması nedeniyle genellikle ileri evrede teşhis ediliyor. Bu durum, beş yıllık sağkalım oranlarının halen oldukça düşük kalmasına neden oluyor. Son yıllarda uygulanan tedavi yöntemlerindeki gelişmelere rağmen hastalığın ilerlemesi ve tedaviye direnç gibi problemler nedeniyle ek destek tedavilerine ihtiyaç duyuluyor. Aspirin ve diğer NSAID’lerin anti-inflamatuar etkileri, kanser hücrelerinin ilerlemesini yavaşlatma potansiyeli nedeniyle birçok bilim insanı tarafından araştırılıyor; ancak mevcut epidemiyolojik çalışmaların sonuçları farklı ve kimi zaman çelişkili oldu.
Norveçli araştırmacılar, bu çalışmada aspirin ve NA-NSAID kullanımını hem sabit (fixed) hem de zamanla değişen (time-varying) modellerle analiz etti. Sabit modelde, tanı sonrası ilk 305 gün içinde ilaç kullanan ve kullanmayan kişiler ayrı kategorilere ayrıldı. Öte yandan zamanla değişen model, ilaç kullanımının tanı sonrası değişkenliğini ve devamlılığını yansıtarak kullanıcıların mevcut, geçmiş ya da hiç kullanmamış olma durumunu hesaba kattı. Ayrıca, ilacın toplam kullanıldığı miktar, Tanımlanmış Günlük Doz (Defined Daily Dose – DDD) yardımıyla değerlendirildi. Çalışma, ilacın sadece tanı sonrası değil, tanı öncesindeki kullanımının da sağkalıma etkisini inceleyerek kullanım zamanlamasının önemini ortaya koymaya çalıştı.
Çok değişkenli Cox orantısal risk modelleri kullanılarak yapılan analizler, ilacın neden olduğu ölüm riskini karşılaştırmalı şekilde sunarken, bakımın birçok potansiyel karıştırıcı faktörünü göz önüne aldı. Ayrıca araştırmacılar, sonuçların klinik olarak daha anlaşılır olması adına rezerve edilmiş ortalama sağkalım süresi (Restricted Mean Survival Time – RMST) analizlerini uyguladı. Bu sayede, aspirin kullanıcıları ve hiç kullanmayanlar arasındaki sağkalım süresi farkı beş yıl üzerinden ölçüldü.
Çalışmanın önemli bulgularından biri, tanıdan sonraki erken dönemde sabit modelle değerlendirilen aspirin kullanımının sağkalım üzerinde anlamlı bir etkisinin gözlenmemesi oldu. Ancak zamanla değişen modelde, tanı sonrası güncel aspirin kullanımının, over kanserine bağlı ölüm riskini %32 oranında azalttığı ve bu etkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu görüldü (Risk Oranı 0.68, %95 Güven Aralığı 0.57-0.81). Bu da aspirin kullanımı ile sağkalım arasında güçlü ve olumlu bir ilişki olduğunu gösteriyor.
Dahası, aspirin kullanımının doz ve süreye bağlı olarak sağkalım üzerinde artan fayda sağladığı belirlendi. Yani, daha yüksek kümülatif dozda aspirin kullanan hastalar daha uzun sağkalım elde etti. Bu sonuç, aspirin etken maddesinin biyolojik etkinliğine açıklık getirirken, düzenli ve uzun süreli kullanımın tedavi başarısında kritik olabileceğini işaret ediyor. Oysa NA-NSAID’lerin sağkalıma etkileri daha değişken ve tutarsız görüldü; bu durum ilaçların etki mekanizmalarındaki farklılıklar ya da hastaların kullanım alışkanlıklarından kaynaklanabilir.
Ön tanı döneminde aspirin ya da NA-NSAID kullanılan hastalarda ise herhangi bir sağkalım avantajı tespit edilmedi. Bu da aspirin kullanımının kanser tanısını takip eden erken evrelerde önem taşıdığını, önceden kullanılan aspirinlerin hastalık seyrini etkilemediğini düşündürüyor. Bu bulgu, aspirin etkisinin tümör mikroçevresinde ve kalan tümör hücrelerine karşı erken post-diagnostik dönemde ortaya çıktığı hipotezini güçlendiriyor.
Çalışmanın neden-sonuç ilişkisini güçlendiren diğer bir göstergesi, hem hastalığa spesifik hem de genel sağkalım analizlerinde benzer eğilimlerin görülmesi oldu. RMST analizlerine göre, tanı sonrası aspirin kullanan hastalar, kullanmayanlara kıyasla beş yıllık takip süresi boyunca ortalama 2,67 ay daha fazla yaşadı. Kanser tedavisinde bu tür nispeten küçük süre uzatmaları bile, özellikle agresif ve hayatta kalma süresi kısıtlı olan over kanseri için anlamlı kabul ediliyor.
Aspirin’in anti-kanser etkileri; inflamasyonun baskılanması, siklooksijenaz (COX) enzimlerinin inhibisyonu ve bunun sonucunda prostaglandin sentezinin azalması gibi mekanizmalarla açıklanabiliyor. Prostaglandinlerin tümör büyümesi, tümör içi yeni damar oluşumu ve metastazında önemli rolü bulunuyor. Ek olarak aspirin’in kan pulcuklarının (platelet) fonksiyonunu engellemesi, metastatik hücrelerin yayılımını azaltabilir. Bu biyolojik veriler, aspirin’in çeşitli kanser türlerindeki koruyucu ve adjuvan etkilerine dair güçlü bir zemin oluşturuyor.
Bununla birlikte, büyük hasta sayısı ve gerçek dünya verilerinin kullanıldığı güçlü metodolojisine karşın, çalışma gözlemsel nitelikte olduğu için tüm karıştırıcı faktörleri tamamen kontrol edemedi ve doğrudan nedensellik oluşturmak mümkün olmadı. Araştırmacılar, aspirinin adjuvan tedavide etkinliğinin kesinleşmesi için randomize kontrollü çalışmalarla (RCT) investige edilmesini öneriyor. Özellikle dozlandırma, kullanım zamanlaması ve hangi hasta alt gruplarında en yüksek faydanın sağlanacağı üzerinde durulmalı.
Bu çalışma, düşük maliyetli ve erişilebilir bir ilaç olan aspirin’in kanser tedavisinde yeniden kullanımı konusundaki global tartışmalara yeni ivme kazandırıyor. Asgari yan etkilerle hastaların tedaviye ek fayda sağlaması, toplum sağlığı açısından ciddi kazanımlar vaat ediyor. Düşük doz aspirin ile özellikle over kanserinde inflamasyonun hedeflenmesi, tedavi başarısını artıran yenilikçi bir yaklaşım olabilir.
Araştırmanın sonuçları ayrıca kronik inflamasyonun over kanserinin ilerlemesindeki rolünü vurguluyor. Bu bağlamda, inflamatuar yolların farmakolojik hedeflenmesi ve aspirin gibi ajanların hastalık sürecini yavaşlatmak ya da tedavi direncini kırmak için kullanılması anlamlı bir tedavi stratejisi olarak öne çıkıyor.
Sonuçta, mevcut bulgular istatiksel ilişkilerin ötesinde, klinik hayatta gerçek anlamda fayda sağlamaya dönük umut veriyor. Onkoloji pratiğinde düşük doz aspirin tedavisinin yer alması ile dünya genelinde binlerce hastanın yaşam süresi ve yaşam kalitesi artabilir. Bu durum özellikle gelişmekte olan ülkelerde, ileri düzey tedavilere erişimin sınırlı olduğu coğrafyalarda büyük önem taşıyor.
Gelecekte aspirin’in kemoterapi ve hedefe yönelik ajanlarla etkileşimleri, onkoloji hastalarındaki güvenlik profilinin detaylı araştırılması ve hasta uyumu dinamikleri üzerine çalışmalar kritik önem kazanacak. Ayrıca, aspirin yanıtını öngören moleküler biyobelirteçlerin tespiti, tedaviyi kişiselleştirmek ve maksimum faydayı sağlamak açısından yeni ufuklar açacaktır.
Norveçli araştırmacıların sunduğu bu değerli çalışma, epitelyal over kanseri hastalarında aspirin’in hayatta kalım üzerindeki olumlu etkisini anlamamızda dönüm noktası niteliğinde yer tutuyor. Tedavide zamanlama ve dozun başarıyı etkileyen temel faktörler olduğu net bir biçimde ortaya kondu. Gelecekte yapılacak kontrol gruplu klinik araştırmalar, mevcut paradigmaları değiştirerek, uygun dozda aspirin uygulamasını standart tedaviye entegre etme yolunu açabilir. Kanserle mücadelede yaşamı uzatan ve maliyeti düşük bu yaklaşım, kanser alanındaki yenilikçi tedavi stratejilerinin önemli bir parçası olma potansiyeline sahip.
—
Araştırma Konusu: Epitelyal over kanseri hastalarında düşük doz aspirin ve non-aspirin NSAID kullanımı sonrası sağkalım üzerindeki etkilerin incelenmesi.
Makale Başlığı: Low-dose aspirin and non-aspirin non-steroidal anti-inflammatory drugs and epithelial ovarian cancer survival: a registry-based cohort study in Norway.
Web References: https://doi.org/10.1186/s12885-025-14168-y
Doi Referans: https://doi.org/10.1186/s12885-025-14168-y
Resim Credits: Scienmag.com
Anahtar Kelimeler: adjuvan tedaviler, epitelyal over kanseri, düşük doz aspirin, NSAID, inflamasyon, sağkalım oranları, kohort analizi, Norveç kanser çalışması, post-diagnostik ilaç kullanımı, kanser progresyonu, hedefe yönelik tedavi, over kanseri sağkalımı
