Gastrik kanser tedavisinde sıklıkla uygulanan radikal gastrektomi sonrası görülen pnömoni komplikasyonlarının risk faktörleri üzerine yapılan kapsamlı bir meta-analiz, klinik uygulamalara ışık tutuyor. BMC Cancer dergisinde yayımlanan bu araştırma, 20.000’den fazla hastayı kapsayan çalışmaları bir araya getirerek, postoperatif pnömoni gelişiminde rol oynayan başlıca risk etmenlerini net bir şekilde ortaya koydu. Radikal gastrektomi, mide kanserinde sıklıkla tercih edilen cerrahi bir yaklaşım olmakla birlikte, bu yöntem sonrası pnömoninin hasta iyileşmesi ve yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etkileri bulunuyor. Bu nedenle, cerrahi öncesi, sırası ve sonrasında pnömoni riskini azaltmaya yönelik önlemler geliştirmek büyük önem taşıyor.
Radikal gastrektomi, mide ve çevresindeki lenf nodlarının geniş çapta çıkarılmasını içeren kapsamlı bir prosedürdür. Kanserin ilerlemiş formlarında hayat kurtarıcı olan bu ameliyat, cerrahi sonrası komplikasyonlar açısından risk taşımaktadır. Özellikle pnömoni, hastalarda morbiditeyi artırmakta ve hastanede kalış süresini uzatmaktadır. Dolayısıyla, pnömoninin gelişme olasılığını artıran faktörlerin detaylı olarak anlaşılması, perioperatif bakımın daha etkin planlanmasına olanak sağlayacaktır. Bu meta-analizde ise pnömoni gelişimi üzerine etkisi olduğu belirlenen 15 önemli risk faktörü titizlikle incelendi.
Araştırmada yaklaşık olarak hastaların %11’inin radikal gastrektomi sonrası pnömoni geçirdiği bildirildi. Bu oran, aldığı cerrahi önlemlere rağmen halen ciddi bir komplikasyon olduğunu göstermektedir. Literatürde daha önce rapor edilen oranlarla karşılaştırıldığında bu çalışma, risk faktörlerinin değerlendirilmesi ve önlenmesi açısından kapsamlı bir kaynak oluşturmaktadır. Beslenme durumu, yaş, cerrahi tipi ve altta yatan kronik hastalıkların pnömoni gelişiminde rolü bu sayede daha net ortaya konmuştur. Böylece her hasta için bireysel risk analizi yapılarak hasta bakımında kalite artırılabilir.
Pnömoni riskini iki kat veya daha fazla artıran faktörler arasında sigara kullanım öyküsü, ameliyat sonrası nazogastrik tüpün uzun süre tutulması, cerrahi sırasında 200 ml’nin üzerinde kanama, diyabet ve KOAH gibi kronik hastalıklar yer almaktadır. Sigara, solunum yollarının doğal savunma mekanizmalarını zayıflatarak enfeksiyon riskini yükseltirken, nazogastrik tüpler mekanik irritasyon ve aspirasyon riskini artırmaktadır. Ameliyat sırasında büyük miktarda kan kaybı ise sistemik inflamatuvar yanıtı tetikleyerek akciğer fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.
Erkek cinsiyet ve total gastrektomi ameliyatı ise pnömoni gelişme riskini belirgin şekilde artıran diğer unsurlardır. Erkek hastalarda pnömoni ortaya çıkma olasılığı üç katından fazla bulunmuş olup, bunun altında yatan immünolojik ve fizyolojik farklılıkların araştırılması önerilmektedir. Total gastrektomi ise tüm midenin çıkarılması anlamına geldiği için operasyon süresi, stres ve cerrahi travmanın etkisiyle solunum fonksiyonları daha çok etkilenmekte ve böyle ciddi komplikasyonlara kapı aralamaktadır.
Ameliyat esnasında aşırı kanama, pnömoniye zemin hazırlayan önemli bir faktör olarak ön plana çıkmıştır. Kan kaybı arttıkça hastanın sistemik inflamasyon seviyesi yükselmekte ve akciğer dokusunun enfeksiyona karşı direnç mekanizmaları zayıflamaktadır. Benzer şekilde, uzun süreli nazogastrik tüp kullanımı mekanik tahriş yoluyla solunum yollarında iyileşme sürecini engellerken, aspirasyon sıklığını artırmaktadır. Bu durum da pnömoni gelişimine zemin hazırlamaktadır.
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) bulunan hastalar, ameliyat sonrası pnömoniye yakalanma riskini neredeyse beş katına çıkarmaktadır. KOAH, akciğerlerin yapısal ve fonksiyonel kapasitesini zayıflatarak cerrahi stres altında solunum yetmezliği riskini artırır. Ayrıca diyabetes mellitus hastaları da postoperatif pnömoni açısından yüksek risk grubundadır. Hiperglisemi, bağışıklık sistemini baskılayarak enfeksiyon gelişimini kolaylaştırır ve yara iyileşmesini geciktirir. Bu kronik hastalıklara sahip bireylerde cerrahi planlama ve takip daha hassas yapılmalıdır.
D2 lenfadenektomi gibi lenf nodlarının daha geniş ölçüde çıkarıldığı operasyonlar da pnömoni riskini artırıcı cerrahi faktörler arasında yer almaktadır. Geniş cerrahi alanlar ve bu doğrultuda uzayan ameliyat süreleri, vücutta stres yanıtlarını güçlendirerek akciğer savunma mekanizmalarını yıpratmaktadır. Perioperatif dönemde yapılan kan transfüzyonları da dikkatli planlanmalıdır. Transfüzyonların immünosupresif etkileri inflamasyonu tetikleyebilir ve pnömoni gelişme olasılığını yükseltebilir.
Yaş ilerlemesi, kötü beslenme durumu, ameliyat süresinin uzunluğu ve daha önce var olan akciğer hastalıkları da orta düzeyde önemli risk faktörleri olarak ortaya çıkmıştır. Yaşlı hastalar ve beslenme yetersizliği olanlar, bağışıklık sisteminin zayıf olması sebebiyle daha kolay enfeksiyona yatkındır. Cerrahi sürenin uzaması ise hem anestezi etkilerini hem de postoperatif iyileşme sürecini olumsuz etkiler. Önceden akciğer hastalığı bulunan hastalarda ise pulmoner rezerva azaldığından komplikasyon riski artar.
Çalışma neticesinde pek çok modifiye edilebilir risk faktörüne yönelik önleyici adımların önemine vurgu yapılmıştır. Ameliyat öncesinde sigaranın bırakılması, beslenme durumunun iyileştirilmesi ve kan şekerinin optimal kontrolü gibi stratejiler başarıyı artırmaktadır. Perioperatif dönemde solunum egzersizleriyle akciğer genişletme ve mukosiliyer temizliğin desteklenmesi; nazogastrik tüp uygulamasının süresinin mümkün olduğunca kısaltılması; gereksiz kan transfüzyonlarının önüne geçilmesi ise etkili yöntemler olarak öne çıkmaktadır.
Yüksek risk grubundaki hastalar—yaşlılar, total gastrektomi yapılanlar, uzun süren ameliyat geçirenler ve çok kanama yaşayanlar—ameliyat sonrası dönemde daha yakın takibe alınmalıdır. Erken tanı ve hızlı müdahale pnömoni komplikasyonunun kötü sonuçlarını önlemede hayati öneme sahiptir. Böylece sepsis, solunum yetmezliği gibi ağır komplikasyonların önüne geçilirken hastaların iyileşme süreçleri hızlandırılabilir.
Bu meta-analiz, multidisipliner bakım modellerinin gerekliliğini de açıkça ortaya koymaktadır. Cerrahlar, anestezi uzmanları ve hemşirelerin birlikte uyum içinde çalışması, hastaya özel risk değerlendirmeleri ve gerekli rehabilitasyon önlemleri pnömoni riskini azaltmada etkilidir. Bu sayede sadece cerrahi başarının değil, aynı zamanda hastanın yaşam kalitesinin ve sağ kalımının da iyileştirilmesi mümkün olmaktadır.
Özellikle gastrik kanserinde yüksek insidansın görüldüğü bölgelerde, bu bulgular klinik rehberlerin güncellenmesi için önemli bir temel oluşturmaktadır. Yeni çalışmalar ileri düzey solunum fizyoterapisi, glisemik monitorizasyon teknikleri ve cerrahi stres azaltıcı metodların geliştirilmesine odaklanabilir. Ayrıca erkek hastalarda bağışıklık sistemi farklılıklarına yönelik araştırmalar, kişiselleştirilmiş koruyucu yaklaşımların oluşturulmasına kapı açacaktır. Böylece pnömoni kaynaklı morbidite ve mortalite oranlarının azaltılması hedeflenmektedir.
Sonuç olarak, literatürü geniş bir perspektifle ele alan bu meta-analiz, cerrahi sonrası pnömoni gelişimine etki eden çok yönlü faktörlerin detaylı bir envanterini sunmaktadır. Klinik uygulamalarda risk faktörlerinin göz önünde bulundurulması, ameliyat öncesi hastaların optimize edilmesi ve opere sonrası yakın izlem için standart protokollerin oluşturulması, hasta güvenliğini artıracak stratejilerdir. Bu çalışmalar, gastric kanser hastalarının daha uzun ve kaliteli yaşam sürmelerinde hayati rol oynayacaktır.
—
Araştırma Konusu: Radikal gastrektomi sonrası gelişen pnömoninin risk faktörleri
Makale Başlığı: Risk factors for pneumonia after radical gastrectomy for gastric cancer: a systematic review and meta-analysis
Web References: Fan, S., Jiang, H., Xu, Q. et al. Risk factors for pneumonia after radical gastrectomy for gastric cancer: a systematic review and meta-analysis. BMC Cancer 25, 840 (2025). https://doi.org/10.1186/s12885-025-14149-1
Doi Referans: https://doi.org/10.1186/s12885-025-14149-1
Resim Credits: Scienmag.com
Anahtar Kelimeler: radikal gastrektomi, gastrik kanser, pnömoni, postoperatif komplikasyonlar, risk faktörleri, KOAH, diyabet, cerrahi komplikasyonlar, nazogastrik tüp, kan transfüzyonu, ameliyat sonrası bakım, multidisipliner tedavi
