Kanserle yaşayan ve kanseri geçmiş bireylerde fiziksel aktivitenin sürdürülebilirliği üzerine yenilikçi bir araştırma başlatıldı. BOOST-UP- adlı bu çalışma, süpervize fiziksel aktivite programlarının yanında davranışsal danışmanlık eklenmesinin uzun vadeli fiziksel aktivite katılımına etkisini sanal ortamda değerlendiriyor. Kanser sonrası sağkalım döneminde fiziksel aktivite oranlarının azalması, hastaların genel sağlık durumunu ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen önemli bir sorun olarak öne çıkıyor. Bu çalışma ise davranış değişikliği süreçlerine yönelik motivasyon artırıcı yöntemlerin, fiziksel aktivite alışkanlıklarının uzun vadede korunmasında ne derece etkili olduğunu araştırmayı hedefliyor.
Kanseri yaşayan veya kanser tedavisini tamamlamış olan bireylerin fiziksel ve psikolojik zorluklarla karşılaşması yaygın bir durumdur. Bu zorluklar arasında, yapılandırılmış egzersiz programları sona erdikten sonra fiziksel aktivite düzeylerinde belirgin bir azalma görülebilir. Geleneksel yöntemlerle uygulanan kısa dönemli fiziksel aktivite programları, hemen etkili olsa da uzun vadede bu davranışların devamlılığını sağlamakta yetersiz kalmaktadır. BOOST-UP- çalışması, bu boşluğu doldurmak için hibrit bir model sunuyor: sanal ortamda eş zamanlı süpervize egzersizler ve motivasyon artırıcı davranışsal danışmanlık eş zamanlı olarak sunuluyor.
Çok merkezli, randomize kontrollü bir şekilde yürütülen BOOST-UP- çalışması 236 katılımcıyı kapsıyor. Katılımcılar, yaşadıkları veya atlattıkları kanser türüne göre dengeli biçimde seçiliyor ve iki gruba eşit olarak randomize ediliyor. Kontrol grubunda yer alan bireyler, altı ay süresince sanal canlı egzersiz seansları alırken standart egzersiz danışmanlığı veriliyor. Diğer grupta ise aynı egzersiz programına ek olarak, Multi-Process Action Control (M-PAC) teorisine dayalı kapsamlı davranışsal danışmanlık oturumları uygulanıyor. Böylece sadece egzersiz etkisi değil, motivasyonel danışmanlığın ek faydaları da detaylı şekilde analiz edilebiliyor.
Sanal egzersiz seansları Zoom üzerinden eş zamanlı olarak gerçekleştiriliyor ve program ilerledikçe katılımcıların evde kendi başına egzersiz yapmaya yönelmeleri amaçlanıyor. Bu geçiş döneminde katılımcıların otonomilerini geliştirmelerine yardımcı olan yöntemler ön planda tutuluyor. Her iki grupta da hedeflenen minimum fiziksel aktivite seviyesi, haftada en az 90 dakika orta-şiddetli ya da şiddetli fiziksel aktivitedir. Bu referans, kanser sağkalımı sürecinde sağlık iyileşmeleriyle bağlantılı olması sebebiyle önem arz ediyor.
M-PAC tabanlı davranışsal danışmanlık, PA + BC grubundaki katılımcılara haftada bir kez, toplamda 12 oturum halinde sunuluyor. Her oturum, yansıtıcı süreçler (kendi davranışlarını değerlendirme), düzenleyici süreçler (hedef belirleme, kendi kendini izleme) ve refleksif süreçler (alışkanlık haline getirme) gibi üç temel bileşeni içeriyor. Bu üç aşama, motivasyonu artırma ve kalıcı davranış değişikliğinin önündeki engelleri aşma üzerine yoğunlaşıyor.
Kontrol grubundaki katılımcılar ise benzer sıklıkta danışmanlık alıyor ancak içerik yalnızca fiziksel aktivite prensipleri ve egzersiz eğitimiyle sınırlı tutuluyor. Motivasyonel stratejilerin dışlandığı bu yapıyla, danışmanlık süresi ve profesyonel etkileşim dengelenerek herhangi bir kontağın etkisi minimalize ediliyor. Böylece motivasyon temelli danışmanlık içeriğinin etkisi net olarak ortaya konabiliyor.
BOOST-UP- araştırması, verileri beş farklı zaman noktasında topluyor: çalışma başlangıcında, programın ortasında, altıncı ayın sonunda, devamında altı ay ve bir yıl sonrasındaki takiplerde. Bu uzun vadeli izlem yöntemi, hem anlık hem de sürdürülebilir fiziksel aktivite değişimlerini detaylıca ortaya koyuyor. Ayrıca, yaşam kalitesi, motivasyonel ölçütler, sağlık ekonomisi ve katılımcı memnuniyeti gibi geniş yelpazede öz-bildirim verileri toplanıyor. Bu çok yönlü yaklaşım, müdahalenin kapsamlı etkilerini ortaya çıkarmayı amaçlıyor.
Fiziksel aktivitenin objektif ölçümü için katılımcılara accelerometer cihazları veriliyor. Bu cihazlar sayesinde egzersizin süresi, şiddeti ve sıklığı hakkında kesin veriler elde ediliyor. Bu nesnel bulgular, öz-bildirimlerle çapraz doğrulamaya imkan vererek, davranışsal değişikliklerin hem psikolojik hem de fiziksel yansımalarını bütüncül biçimde analiz etmeye olanak tanıyor. İleri düzey çok düzeyli istatistiksel modeller kullanılarak birincil ve ikincil sonuçlar derinlemesine inceleniyor.
BOOST-UP- çalışmasının önemi sadece metodolojik olarak değil, aynı zamanda kanser sağkalımı alanında tele-sağlık tabanlı davranış tıbbı yaklaşımını öne çıkarmasıyla da dikkat çekiyor. Sanal ortamda yürütülecek olması ulaşılabilirliği artırırken, coğrafi ve lojistik engelleri azaltıyor. Başarılı olması durumunda, bu model hızla klinik ve toplum temelli kanser bakım programlarına entegre edilerek dünya çapında kanser sağkalımına yönelik fiziksel aktivite desteğini yaygınlaştırabilir.
Araştırmanın bir diğer ayırt edici özelliği ise teorik sağlamlık üzerine kurulu olmasıdır. Geçmişte birçok fiziksel aktivite müdahalesi yeterince kapsamlı motivasyon kuramlarına dayanmadığı için uzun süreli davranış değişiminde yetersiz kalmıştır. BOOST-UP- ise M-PAC modelinin sunduğu yansıtıcı, düzenleyici ve refleksif süreçleri kullanarak davranışın karmaşık psikolojik yapısını ele alıyor. Bu yaklaşım, onkolojik rehabilitasyonda psikolojik temelli davranış müdahalelerine yeni standartlar getirebilir.
Kanserle yaşayan bireylerde fiziksel aktiviteyi sürdürmenin önemi büyüktür. Fiziksel aktivitenin artması, kanserin tekrarını azaltmak, psikososyal iyileşmeyi desteklemek, fiziksel fonksiyonları artırmak ve diğer hastalık risklerini azaltmak için etkilidir. Ancak bu kazanımları uzun vadeli alışkanlıklar haline getirmek çoğu zaman zordur. BOOST-UP- çalışması, teknolojik altyapıyı ve davranış bilimini bir araya getirerek bu zorluğun üstesinden gelmeyi amaçlayan hasta odaklı bir yaklaşım sunuyor.
Çalışmanın disiplinler arası yapısı, egzersiz profesyonellerinin hem fiziksel aktivite denetimi hem de psikolojik danışmanlık eğitimini almasıyla güçleniyor. Bu model, egzersiz bilimi ile davranışsal sağlık arasındaki sinerjiyi artırarak müdahale bütünlüğünü ve katılımcı motivasyonunu yükseltiyor. Bi haftada bir düzenlenen danışmanlık seansları, yapılandırılmış egzersiz sonrası yaşanan motivasyon kaybının önüne geçmekte kritik rol oynuyor.
Araştırma aynı zamanda sağlık ekonomisi ölçütlerini de içine alarak, politika yapıcılar ve sağlık sistemleri için maliyet-etkin bir fiziksel aktivite modeli ortaya koymayı hedefliyor. Kanser sağkalımı giderek artarken, bu tür yaygın, düşük maliyetli ve etkili müdahaleler uzun vadede sağlık hizmetlerine binen yükü azaltabilir. Elde edilecek finansal veriler, kanser sonrası destekleyici bakım hizmetlerine yapılacak yatırımların gerekçelendirilmesinde önemli katkılar sağlayacaktır.
Araştırma ekibi, farklı kurumlardan uzmanların işbirliği ile oluşturulmuş olup, bu sayede bulguların geçerlilik ve güvenilirliği artırılmıştır. Onkoloji, egzersiz fizyolojisi, psikoloji ve sağlık hizmetleri araştırmaları alanlarından gelen bu çok disiplinli yapı, kanser sağkalımında destekleyici bakımın kapsamlı ve etkili şekilde ileri taşınmasını mümkün kılar. Ayrıca çalışma protokolünün ClinicalTrials.gov’da (ID NCT06624930) kayıtlı olması, bilimsel şeffaflık ve metodolojik ciddiyet açısından önem taşır.
BOOST-UP- çalışmasının sonuçları, kanser sağkalımı döneminde fiziksel aktivitenin sürdürülmesi için davranışsal danışmanlık eklenmesinin etkinliğini ortaya koyarak klinik kılavuzlar ve toplum temelli sağlık politikaları için değerli kanıtlar sunabilir. Böylelikle, kanserle yaşayan bireylerin yaşam kalitesini fiziksel aktivite yoluyla artırmak ve uzun vadeli sağlık kazanımlarını sağlamak mümkün hale gelebilir. Sonuçların başarıyla uygulanması, kanser bakım paradigmasında fiziksel aktiviteyi standart bir uygulama haline getirebilir.
Teknoloji, davranış bilimi ve egzersiz tıbbının ileri düzey entegrasyonunu temsil eden BOOST-UP- denemesi, kanser sağkalımında fiziksel aktivitenin uzun soluklu korunmasına yönelik önemli bir yanıt sunuyor. Bu çalışma, kanserle yaşayan bireylerin aktif ve sağlıklı yaşamlarını sürdürmelerine bilimsel dayanaklı ve uygulaması kolay bir modelle katkı sağlayarak küresel sağlık alanında fark yaratacak potansiyele sahiptir.
—
**Araştırma Konusu**:
Kanserle yaşayan ve kanseri geçmiş bireylerde fiziksel aktivitenin sürdürülmesi ve davranış değişikliği müdahalelerinin etkinliği.
**Makale Başlığı**:
A randomized controlled trial adding behavioral counseling to supervised physical activity in people living with and beyond cancer (BOOST-UP-): a study protocol for a live remotely-delivered behavior change intervention.
**Web References**:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-13904-8
**Doi Referans**:
https://doi.org/10.1186/s12885-025-13904-8
**Resim Credits**:
Scienmag.com
**Anahtar Kelimeler**:
davranışsal danışmanlık kanser bakımında, BOOST-UP çalışması, sanal müdahaleler, kanser sağkalımı sorunları, kanser hastalarında fiziksel aktivite, fiziksel aktivitenin artırılması, yaşam kalitesi iyileştirme, kanser sonrası fiziksel aktivite, motivasyonel egzersiz danışmanlığı, randomize kontrollü kanser çalışması, tele sağlık davranış değişikliği, sanal sağlık müdahaleleri
