Akut bakım ortamlarında akciğer kanseri tanısının erken konması, kanser mortalitesini azaltmada kritik bir öneme sahiptir. Ancak, mevcut ulusal akciğer kanseri tarama protokolleri, özellikle Acil Servis (AS) hastaları arasında yeterli etkililiğe ulaşamamaktadır. Son yayınlanan kapsamlı bir çalışma, AS’de başvuran ve ulusal tarama kriterlerinin dışındaki hastalarda akciğer kanseri tanısının göz ardı edildiğini göstermektedir. Bu durum, erken tanı ve tedavi olanaklarının kaçırılmasına sebep olmakta, kanserde geç kalınan tanı oranlarını artırmaktadır. Türkiye gibi demografik yapısı hızla değişen ülkelerde, bu konu ayrıca ek zorluklar içermektedir.
Ulusal sağlık otoriteleri tarafından belirlenen mevcut tarama kriterleri çoğunlukla 55-80 yaş arası ağır sigara içicilerine odaklanmıştır. Bu protokoller, uzun süredir ayaktan tedavi gören hasta gruplarında test edilip etkileri doğrulanmıştır. Ancak, AS’de acil sağlık sorunlarıyla başvuran hastaların profili bu kriterlerin dışında kalabilmekte, dolayısıyla kanser riski olan birçok hasta, tarama dışında bırakılmaktadır. Son yapılan gözlemsel araştırma, bu hasta grubundaki demografik ve klinik farklılıkların detaylı incelenmesiyle önemli bulgular ortaya koymuştur.
Araştırmada üç temel demografik faktör öne çıkmaktadır: yaşın geleneksel üst sınırının üzerindeki hastalar, kadın cinsiyeti ve İngilizce dışı dil tercihidir. Geleneksel tarama sınırlarının dışındaki 80 yaş üzeri hastaların akciğer kanseri açısından riskli olduğu saptanmıştır. Bu durum, yaşlanan dünya nüfusu göz önüne alındığında, mevcut kriterlerin güncellenmesi gerekliliğini vurgulamaktadır. Ayrıca, kadın hastalarda akciğer kanseri riski son yıllarda artmış olup tarihsel erkek-sigara odaklı bakış açılarını değiştirmektedir.
Dil tercihi ise tarama dışı bırakılan etkenlerden biri olarak öne çıkmaktadır. İngilizce dışındaki dillerde iletişim kuran hastaların, sağlık hizmetlerine erişim ve koruyucu önlemleri kullanma oranlarında çeşitli engellerle karşılaştıkları anlaşılmaktadır. Bu durum, kültürel ve sosyoekonomik bariyerlerin sağlık hizmetlerine ulaşmada ne denli etkili olduğunu göstermektedir ve risk modellerinin bu boyutları da dikkate alması gerekmektedir.
Bu bulguların ışığında, özellikle Acil Servislerde kullanılan akciğer kanseri tarama protokollerinin yeniden düzenlenmesi kaçınılmaz hale gelmektedir. Hastaların acil şikayetleri arasında tarama yapılması zor olsa da, mevcut protokollerin genişletilmesi ve esnekleştirilmesi sayesinde, risk grubundaki hastaların erken tanıyı alabilmesi mümkün olacaktır. Böylece, kanser tedavisinde başarı şansı artırılabilir.
Acil servislerde çalışan klinisyenler için kanser taraması, hızlı ve yoğun iş yükü altında zor uygulanabilir olmakla birlikte, yeni teknolojilerin ve elektronik sağlık kayıtları ile desteklenen karar destek sistemlerinin katkısıyla risk analizi otomatikleştirilebilir. Bu durum, hem sağlık personelinin iş yükünü azaltacak hem de tanı süreçlerini hızlandıracaktır.
Araştırmanın bir diğer önemli noktası, daha önce risk faktörü olarak yeterince değerlendirilmeyen yaşlı nüfusun akciğer kanseri gelişimindeki rolünün aydınlatılmasıdır. 80 yaş üstü bireylerin artan kanser prevalansı, geriatri onkolojisinin önemini pekiştirmektedir. Bu yaş grubundakilerin tarama dışı bırakılması, tanının geç konmasına ve dolayısıyla tedavi imkânlarının azalmasına neden olmaktadır.
Araştırmacılar, kadın hastalarda artan akciğer kanseri oranlarının, sigara dışı faktörlerin de etkili olabileceğine işaret ettiğini belirtmektedir. Genetik hassasiyetler, hormonal etkiler ve çevresel maruziyetlerin kadınlarda kanser gelişiminde rol oynayabileceği ileri sürülmektedir. Bu yöne yapılacak çalışmalar, cinsiyete özgü önleyici ve tanı yöntemlerini geliştirmeyi sağlayacaktır.
Dil bariyerlerinin hastaların sağlık hizmetlerine erişimini nasıl kısıtladığına dair veriler de son derece önemlidir. Dil tercihine dayalı engeller, erken tanı çalışmalarında göz ardı edildiğinde, sağlık eşitsizlikleri daha da derinleşmektedir. Çok dilli sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması ve kültürel açıdan duyarlı programların oluşturulması, bu durumun çözümüne katkı sunacaktır.
Araştırma, halk sağlığı politikalarının bu bulgular temelinde güncellenmesi gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır. Tarama kriterlerinin genişletilmesi ve yurttaşların farklı dil ve kültürel altyapılarına uygun bilinçlendirme kampanyaları düzenlenmesi gerekmektedir. Bu politika değişiklikleri, Türkiye gibi çok kültürlü toplumlarda etkinliğini artıracaktır.
Elde edilen sonuçların diğer sağlık sistemlerinde doğrulanması ve AS’de uygulanabilir tarama pilot programlarının geliştirilmesi bir sonraki adım olmalıdır. Bu çalışmalar, uygulanabilirliği test edip pratik zorlukları ve sonuçlarını ortaya koyacaktır. Böylece ulusal ve uluslararası protokoller için gerekli revizyonlar yapılabilecektir.
Sonuç olarak, geleneksel akciğer kanseri tarama sınırlamalarının Acil Servis popülasyonlarında önemli eksiklikler gösterdiği kanıtlanmıştır. Yaş, cinsiyet ve dil tercihine dayalı yeni risk kriterlerinin entegrasyonu, kanserin erken tanısını destekleyerek ölüm oranlarının azalmasına katkı sağlayacaktır. Bu çalışma, Türkiye’de de kanser tanı ve tarama stratejilerinin güncellenmesine ışık tutmaktadır.
Modern tıp artan yaş ve çeşitlilik gösteren hasta gruplarına uyum sağlamak zorundadır. Kanser tanısı ve tedavisinde kişiye özel yaklaşımlar önem kazanırken, bu araştırmanın ortaya koyduğu bulgular, akciğer kanseri alanında yeni ve kapsayıcı değerlendirme modellerinin geliştirilmesine öncü olacaktır. Böylece sağlık hizmetleri daha adil ve etkin bir şekilde sunulabilir.
—
Araştırma Konusu: İnsanlarda ulusal akciğer kanseri tarama kriterlerinin dışında kalan Acil Servis hastalarında akciğer kanseri tanısı ve risk faktörlerinin değerlendirilmesi
Makale Başlığı: Identifying lung cancer in Emergency Department patients outside national lung cancer screening guidelines
Haberin Yayın Tarihi: 25-Şubat-2025
Web References: http://dx.doi.org/10.21037/jtd-24-1399
Doi Referans: 10.21037/jtd-24-1399
Anahtar Kelimeler: Akciğer kanseri, acil servis, tarama protokolleri, Demografik faktörler, yaş, cinsiyet, dil bariyerleri, erken tanı, sağlık eşitsizlikleri, geriatri onkoloji
