Onkoloji alanında çığır açan bir retrospektif çalışma, glioblastoma (GBM) hastalarında gabapentin kullanımının hastaların yaşam süresini uzattığına dair umut verici veriler ortaya koydu. Mass General Brigham araştırmacılarının yürüttüğü bu çalışma, konvülzan ve nöropatik ağrı tedavisinde yaygın olarak kullanılan gabapentinin, GBM tedavisinde yeni bir terapi stratejisinin kapılarını aralayabileceğini gösterdi. Nature Communications dergisinde yayımlanan makalede, gabapentinoidlerin geleneksel kullanım alanlarının ötesinde terapötik bir potansiyel taşıdığı ifade edildi. Glioblastoma, erişkinlerde en sık görülen ve en ölümcül birincil beyin tümörü olarak bilinirken, hastalığın agresif seyri ve tedavilere dirençli yapısı nedeniyle nöro-onkoloji alanında ciddi bir zorluk olmaya devam ediyor.
Glioblastoma, beyin dokusunu hızla infiltre eden ve tedaviye direnç gösteren doğasıyla multidisipliner yaklaşım gerektiren bir hastalık olarak öne çıkıyor. Mevcut cerrahi rezekisyon, radyoterapi ve kemoterapi şemaları, hastaların medyan yaşam süresini genellikle 12 ila 14 ay arasında tutmakta ve tümör nüksünden sonra bu süre ciddi oranda düşmektedir. Bu nedenle, bilim insanları hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve yaşam kalitesini artırmak için yeni hedefler aramaya devam ediyor. Mass General Brigham ekibi, bu zorluğa sinir bilimi alanındaki gelişmelerden esinlenerek nörolojik faaliyetlerin tümör biyolojisi üzerindeki etkisini araştıran yenilikçi bir yaklaşım benimsedi.
Ayağı sağlam bir temele oturan bu yaklaşım, 2023 yılında Nature dergisinde yayınlanan bir çalışmaya dayanıyor. Bu çalışmada, thrombospondin-1 (TSP-1) adlı matriks hücresel proteinin, nöronlar ve glioma hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan kritik bir molekül olduğu gösterildi. TSP-1, sinaptogenez ve sinir plastikitesi süreçlerinde rol alırken, glioma çevresindeki sinir ağlarının yeniden şekillendirilmesini sağlayarak tümör gelişimini destekleyen bir mikroçevre oluşturuyor. Gabapentinin, alpha2delta-1 sub ünitesini hedefleyerek TSP-1 üzerinden gerçekleşen sinaptik sinyalleşmeyi engellediği ve böylece glioma ilerlemesini durdurduğu hayvan modellerinde gösterildi. Bu moleküler mekanizmanın keşfi, aynı etkinin insanlardaki klinik etkilerini sorgulamayı tetikledi.
Mass General Brigham’da 693 GBM hastasının verileri geri dönük olarak incelendiğinde, nöropatik ağrı tedavisi için gabapentin kullanan hastaların belirgin ölçüde daha uzun yaşadığı gözlendi. Gabapentin alan GBM hastalarının ortalama yaşam süresi 16 ay iken, ilacı almayan hastalarda bu süre 12 ay olarak kaydedildi. Mutlak fark düşük gibi görünse de, GBM’nin mevcut klinik tablosu düşünüldüğünde 4 aylık yaşam uzaması anlamlı ve klinik açıdan kritik bir kazanım olarak değerlendirildi. Bu bulgular, gabapentinoidlerin GBM tedavisinde tamamlayıcı bir seçenek olarak yer alabileceğine dair önemli bir sinyal sağladı.
Araştırmanın güvenilirliğini artırmak üzere Bernstock ve ekibi, Kaliforniya Üniversitesi San Francisco Kampüsü’ndeki (UCSF) 379 yeni teşhisli GBM hastasından oluşan bağımsız bir kohort üzerinde de analizler gerçekleştirdi. Bu dış veri setinde gabapentin kullanan hastaların ortalama yaşam süresi 20,8 ay olarak bulunurken, kullanmayan hastalarda bu süre 14,7 ay düzeyindeydi. Her iki merkezden elde edilen veriler birleştirilerek 1.000’den fazla hastanın dahil edildiği analizlerde, gabapentinoid kullanımının GBM hastalarının yaşam süresini istatistiksel olarak anlamlı şekilde artırdığı doğrulandı.
Çalışma aynı zamanda gabapentin kullanımının hastaların dolaşımdaki thrombospondin-1 seviyelerini azaltabildiğine dikkat çekti. Bu bulgu, TSP-1’in tedavi yanıtını gösteren bir biyobelirteç olma potansiyelini gündeme getirdi. Ancak gabapentin’in ilaç etkisiyle TSP-1 ekspresyonu ve glioma biyolojisi arasındaki moleküler ilişkilerin detayları henüz net değil. Preklinik modellerde gözlemlenen TSP-1 aracılı sinaptik etkileşimlerin engellenmesi GBM büyümesini azaltırken, bu mekanizmanın insanlardaki klinik sonuçlara yansıması üzerinde daha derin deneysel ve klinik araştırmalara ihtiyaç duyuluyor.
Bernstock, mevcut GBM tedavi protokollerinin son yıllarda büyük ilerleme kaydedemediğini, ameliyat, radyasyon ve temozolomid kombinasyonuna dayalı mevcut yaklaşımların hastalığı kontrol altına almakta yetersiz kaldığını vurguluyor. Uygulanan tedavilere rağmen medyan sağkalım sürelerinde kayda değer derece artış sağlanamamış durumda. Gabapentin gibi hali hazırda FDA onaylı ve klinik kullanımı sık olan bir ilacın, güvenilirlik profilini koruyarak bu hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyebilmesi, GBM bakımındaki yaklaşımı köklü biçimde değiştirme potansiyelini barındırıyor.
Bununla birlikte, çalışmanın retrospektif tasarımının bazı sınırlamaları olduğunu belirtmekte fayda var. Gabapentin hastalara protokoller kapsamında değil, öncelikli olarak nöropatik semptomların tedavisinde kullanılmış. Bu durum, sonuçların yorumlanmasında hasta seçimi, eş zamanlı tedavi farklılıkları ve diğer karışıklık faktörleri açısından dikkatli olunması gerektiğini ortaya koyuyor. Araştırmacılar, gabapentinin GBM tedavisindeki rolünü kesinleştirmek ve mekanistik temellerini aydınlatmak için faz 2 ve faz 3 randomize kontrollü çalışmaların şart olduğunu açıkça ifade ediyor.
Bu araştırma, onkoloji, nörobilim ve farmakolojinin disiplinlerarası kesişiminde yer alan, tümörleri sadece izole kitleler olarak değil, sinir çevresiyle karmaşık etkileşim içinde bulunan canlı yapılar olarak ele alan bir paradigma değişimini simgeliyor. Nöron-tümör eksenini hedef alan yeni stratejiler, tümör gelişimini sürdürmek için kullanılan sinirsel yolakları kesmeye odaklanarak klasik sitotoksik tedavilere alternatif yaratıyor ve klinik uygulamaya yeni ufuklar açıyor.
Ayrıca çalışmada TSP-1 molekülünün biyobelirteç olarak kullanılması fikri, tedavi kişiselleştirmede etkin bir rol oynayabilir. Eğer serum TSP-1 düzeyleri gabapentin yanıtının güvenilir bir göstergesi olarak kanıtlanırsa, klinisyenler hastaları daha doğru gruplara ayırabilir ve tedavi sürecini dinamik şekilde takip edebilir. Bu tür hassas tıp uygulamaları, kansere karşı mücadelede özellikle GBM gibi ölümcül ve karmaşık hastalıklarda büyük önem taşıyor.
Sonuç olarak, bu çalışma GBM’nin klinik yönetiminde yeni bir umut ışığı yakıyor. Güvenilir, yaygın kullanılan bir nörofarmakolojik ajanın tümör-nöron etkileşimini modüle ederek anlamlı şekilde yaşam süresini artırabileceğini öne sürüyor. Bernstock’un belirttiği gibi, nörobilimsel keşiflerin onkolojik tedaviye entegre edilmesi uzun süredir aşılması güç görülen GBM tedavi açmazının kırılmasında kritik rol oynayabilir. Böylece bu ölümcül hastalıkla mücadelede umut verici bir dönemin başlaması hedefleniyor.
Bernstock ve çalışma arkadaşlarının araştırması, preklinik kanıtlar ile insan klinik verilerini birleştirerek gabapentin kullanımının glioblastoma hastalarında sağkalım avantajı getirebileceğini gösterdi. Elde edilen bulgular temkinli iyimserlik doğururken, yeni araştırma ve klinik denemelerle bu potansiyelin doğrulanması, nöro-onkoloji alanında önemli bir ilerlemenin kapısını aralayacak. Araştırmanın önümüzdeki dönemde bu terapötik yaklaşıma dair kapsamlı bilgiler sunması ve GBM tedavisinde yeni standartların geliştirilmesinin mümkün hale gelmesi bekleniyor.
—
Araştırma Konusu: People
Makale Başlığı: Gabapentinoids confer survival benefit in human glioblastoma
Haberin Yayın Tarihi: 15-May-2025
Web References:
– Mass General Brigham: https://www.massgeneralbrigham.org/
– Nature Communications DOI: http://dx.doi.org/10.1038/s41467-025-59614-4
– Nature study on TSP-1 and glioma: https://www.nature.com/articles/s41586-023-06036-1
Doi Referans: 10.1038/s41467-025-59614-4
Anahtar Kelimeler: Glioblastomas, Cancer, Cancer research, Cancer treatments, Oncology, gabapentin, gabapentinoids, glioblastoma survival, thrombospondin-1, neuro-oncology, tumor-neuron interactions
